Arkeometride seramik petrografi

Abstract

Arkeolojik kazılarda ele geçen seramiklerin karakterize edilmesinde genellikle spektroskopik yöntemlerden olan X-ışını floresansı (XRF), X-ışını kırınımı (XRD), Fourier dönüşümlü kızılötesi spektroskopisi (FTIR) ve Raman gibi teknikler kullanılmaktadır. Ayrıca mikro özelliklerin belirlendiği taramalı elektron mikroskobu (SEM)/enerji veya dalga boyu saçınımlı X-ışını spektroskopisi (EDS/WDS) ve termal analiz yöntemlerinden ), termogravimetrik analiz (TGA) ve diferansiyel ısıl analiz (DTA) de sıklıkla tercih edilmektedir. Bunların dışında, seramiklerin ince kesitleri üzerinden hem görüntü alabilen hem de mineralojik olarak karakterize edebilen petrografik çalışmalar ön plana çıkmaktadır. Petrografik incelemeler sayesinde seramiklerin hem ince kesit görüntüleri alınarak bünye yapısı hakkında bilgi sahibi olunabilmekte hem de mineral/kayaç içeriği ve oranı (genellikle hacimce % olarak) ve porozite içeriği (hacimce %) gibi karakteristik özellikler belirlenebilmektedir. Özellikle tanelerin ve porların boyut, şekil ve dağılımları gözlenebilmekte, bünyedeki renk farklılıkları ile pişirim atmosferi hakkında yorum yapılabilmektedir. Bu tip bilgiler seramiklerin üretim özelliklerine ışık tutarak arkeometrik çalışmaların nihai değerlendirmelerinde etkin rol oynamaktadır. Bu çalışmada, arkeolojik kazılarda ele geçen seramikler üzerinde kullanılan petrografik analizlerin uygulama biçimleri ve bu analizlerden elde edilen sonuçların arkeometrik olarak hangi parametrelere ışık tutacağı ele alınmıştır.

In the characterization of ceramics unearthed from archaeological excavations, spectroscopic methods such as Xray fluorescence (XRF), X-ray diffraction (XRD), Fourier transformed infrared (FTIR) and Raman are generally employed. Also, scanning electron microscope equipped with energy or wavelength dispersive X-ray spectroscopy (SEM/EDX-WDX; in determination of micro properties) and thermogravimetric-differential thermal analysis (TGDTA; a thermal analysis technique) are frequently preferred. Apart from these, petrographic studies, which can both take thin section images and make mineralogical characterization of the ceramics, come forward. The petrographic investigations allow gaining knowledge regarding the structure of the ceramics through the thin section images and also determining the characteristic features such as mineral/rock content/ratio (generally in volume %) and porosity (%vol.). The size, shape and distribution of the grains and pores can be observed, and interpretations about the firing atmosphere would be made by considering the differences in color. Such indications play a crucial role in the ultimate evaluation of the archaeometric studies by elucidating the production features of the ceramics. In the present study, the implementation fundamentals of the petrographic investigation used for the ceramics uncovered from archaeological excavations have been considered, and the results obtained through this technique have been evaluated in terms of which of the parameters would be revealed in archaeometric way.