8 numaralı Bosna ahkam defteri’nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi

Abstract

Divân-ı Hümâyun, Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminden 17. Yüzyılın sonlarına değin önemini korumuştur. Nitekim devlet meselelerin görüşüldüğü bu kuruluşta; idari, askerî, hukukî, dinî ve ekonomi gibi pek çok konu burada ele alınarak karara bağlanmıştır. Divân-ı Hümâyunda halkın şikayetlerine de bir çözüm getirilmeye çalışılmış ve ilk etapta Şikayet Defterleri adı altında sonrasında Ahkam Defterleri adıyla kayıt altına alınması sağlanmıştır. Bu kayıtlardan Bosna’ya ait 8 Numaralı Ahkâm Defteri çalışma konumuz olup, 128 sayfa 249 hükümden oluşmaktadır. (H. 1229-1241 / M. 1813-1825) tarihlerde Bosna’nın sosyal hayatı hakkında önemli bilgiler veren bu defter, incelenerek bilim dünyasına kazandırılmak istenmiştir. Üç bölümden oluşan tezin birinci bölümünde Bosna tarihi, Osmanlının adalet anlayışı, Osmanlı toprak rejimi, vergi sistemi, defterde adı geçen vergiler, Ahkâm Defterleri ve son olarak 8 Numaralı Bosna Ahkâm Defteri ile alakalı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde defterdeki hükümlerin transkripsiyonu mevcuttur. Üçüncü bölümde ise kişiler arasında alacak verecek meseleleri, tımarla ilgili problemler, sipahilerin halk üzerindeki zorbalıkları, müslim ve gayrimüslim halk arasındaki sorunların yanı sıra müslim ve gayrimüslimlere zarar verilmemesine yönelik tembihler, vakıflarla ilgili meseleler, vergi, miras, gasp, toprak meseleleri gibi konular değerlendirilerek, hükümlerle örneklendirilmiştir.

Divân-ı Hümâyun preserved its importance from the foundation of the Ottoman Empire to the end of the 17th century. As a matter of fact, in this organization where state issues are discussed; many issues such as administrative, military, legal, religious and economic issues are discussed here and resolved. At Divan-ı Hümâyun, a solution was tried to be brought to the complaints of the people and it was first recorded under the name of Complaint Books and then under the name of Ahkam Books. Of these records, Bosnian Book of Court No. 8 is our subject of study and consists of 128 pages and 249 provisions. (H. 1229-1241 / M. 1813-1825) This register, which gives important information about the social life of Bosnia, was examined and in order to be gained to the scientific world. In the first part of the thesis which consists of three chapters, the history of Bosnia, Ottoman understanding of justice, Ottoman land regime, tax system, the taxes mentioned in the book, Ahkâm Books and finally the Bosnian Book of Number 8 are given. In the second part, transcription of the provisions in the book is available. In the third part, issues such as receivables and payables matters among the people, timar problems, bullying of sipahilis on the public, problems between Muslim and non-Muslim people as well as warnings to prevent harm to Muslims and non-Muslims, issues related to foundations, tax, heritage, extortion, land issues are evaluated exemplified by the provisions.