Kişilik ve beş faktör kişilik özellikleri: Kuramsal bir çerçeve

Abstract

Çalışmanın amacı ergenlik dönemi içerisinde şekillenmeye başlayan kişilk kavramını kuramsal açıdan açıklamaya çalışmaktır. Kişilik kavramı eskiden beri üzerinde sıkça çalışılan bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Kişiliğin bireysel olması ve ayırt ediciliğinin evrensel olmasına bağlı olarak, kişilik kavramı araştırma konusu olmaya devam etmektedir. Kişiliğin karmaşıklığından dolayı, literatürde kişiliği açıklamaya çalışan birçok kuramın var olduğu görülmektedir. Bu çalışmada kişilik kavramı alan yazında çokça kullanılan ayırıcı özellik kişilik kuramı çerçevesinde ele alınmıştır. Bu amaçla öncelikle kişilik ve kişilik özellikleri kavramlarına değinilmiş, ardından ayırıcı özellik kişilik kuramı ele alınmıştır. Ayırıcı özellik kişilik kuramın içerisinde yer alan beş faktör kişilik özellikleri olan özdenetim, uyum, dışadönüklük, nörotiklik ve gelişime açıklık faktörleri açıklanmıştır. Sonrasında literatürde beş faktör kişilik özelliklerinin üst düzey faktörleri olan durağanlık ve esneklik boyutlarına değinilmiştir. Sonuç olarak alan yazında kişilik ile ilgili çalışmaların güncelliğini hala koruduğu ve kişiliğin birçok yönden incelenme konusu olmaya devam ettiği görülmektedir.

The aim of the study is to try to explain the concept of personality starting to take shape during puberty in terms of theory. The concept of peronality has always appeared to us as a frequently studied phenemonon since old times. Due to the fact that personality is individual, but distinctiveness is universal, the concept of personality continues to be the subject of research. Since personality is complex, it can be seen that there are numerous concepts trying to explain it. In this study, the concept of personality was studied within the framework of distinctive trait of personality concept widely used in the literature. For this purpose, primarily, personality and personality traits were referred, and then distinctive trait of personality theory was studied. The clarity factors of self control, adaptation, outwardness, neuroticism and development which are five factor personality traits taking place within distinctive trait of personality concept were explained. Afterwards, stability and flexibility, which are the top-level factors of five factors of personality traits in the literature, were discussed. As a result, it is seen that the studies about personality still maintain their actuality, and that personality continues to be the subject of study in many respects.