Diyarbakır Arkeoloji Müzesi’nden “antitetik duran kartal” betimli bir Urartu damga mühürü

Abstract

Mühürler, gücün, zenginliğin ve söz sahibi olmanın birer simgesi olarak farklı toplumlarda uzun yıllar kullanılmıştır. Neolitik Çağ’dan itibaren kullanılan mühür, insanların yerleşik yaşama geçmesiyle birlikte doğal bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır. Erken dönemlerde kilden ve pişmiş topraktan yapılmış olan mühürler; daha sonraki dönemlerde taşın basit, yarı değerli ve değerli pek çok cinsi ile üretilmiş; ilerleyen aşamalarda maden, kemik gibi maddelerden yapılmışlardır. Üzerlerinde yer alan betimlemeler ve yazılar açısından birer tarihi belge niteliği taşıyan mühürler; temsil ettikleri uygarlıklara ait dini inanç, sosyal ve kültürel yaşam ile ilgili bilgi vermeleri açısından da önemlidirler. Mühürler, M.Ö. 900-600 yılları arasında yaşamış olan Urartular ’da da yaygın olarak kullanılmıştır. Anadolu mühür gelişimi içerisinde önemli bir yere sahip olan Urartu mühürleri, form, üzerinde işlenen konular ve işleme tekniği açısından önemli bir yere sahiptir. Diyarbakır Müzesi’nde yer alan (Env. No.14/22/75) “Antitetik Duran Kartal” betimli, çan formlu damga mühür Urartu mühürcülük sanatında önemli ve dikkat çekicidir. Mühür; 2,2cm yüksekliğinde ve 1,5 cm taban çapındadır. Urartu sanatında sıklıkla kullanılan kanatları yukarı kalkık kuş, kartal figürleri, Mezopotamya, Anadolu, Kuzey-Suriye gliptik sanatında karşımıza çıkan tek ya da çift başlı kartallarla benzerlik göstermektedir.

Stamps were used as symbols of power, wealth and authority in various societies for many years. Stamps that were used from the time of Neolithic Age appeared as a natural necessity when people passed permanent settlement. In early years stamps were made of clay and earthenware; later, they were made from different stones such as simple, semi-precious and precious types. However, in advancing stages, they were made of metals and bones. The stamps bearing the quality to be a historical record in respect to descriptions and writings on them are important from the point of information they present about religious beliefs, social and cultural life that they represent. Stamps were also widely used by Urartians that lived between B.C. 900-600. Urartian stamps having a significant place in the development of Anatolian stamps have an important place with regard to form, the subjects crafted over them and processing techniques. “Antithetic Fixed Eagle” (inventory no:14/22/75), which is I Diyarbakır Museum, is crucial and remarkable in Urartian stamp crafting art. The stamp has a height of 2,2 cm and a base diameter of 1,5 cm. The bird and eagle figures, which were frequently used in Urartian art and whose wings are held above, display similarities with one or double headed eagles appearing in Mesopotamia, Anatolia and Northern Syria glyptic art.