Üniversite öğrencilerinin cinsiyet en sık ziyaret edilen internet sitesi ve izlenen dizi film türüne göre siber zorbalık ve siber mağduriyet düzeyleri

Abstract

Problem Teknolojik gelişmeler ve buna bağlı olarak mobil cihazların ve internet kullanımının -hem zaman olarak hem de kullanıcı sayısı olarak- artması zorbalık davranışının sanal ortamlara taşınmasına ve küresel bir problem olmasına neden olmuştur (Campbell, 2005). Hızlı bir değişim ve gelişim içerisinde olan bilgisayar aracılı iletişim özellikle gençler tarafından diğer yaş gruplarına göre daha sık takip edilmekte ve kullanılmaktadır (Li, 2005). Buna bağlı olarak çevrimiçi iletişim ergenlerin temel gelişim görevleri kadar ailelerini, akranlarını ve partnerlerini de etkilemektedir (Subrahmanyam ve Greenfield, 2008: Baht, 2008). Slonje ve Smith (2008) tarafından Siber zorbalık: internet aracılığıyla başka kişileri rahatsız edici iletişim kurma, fotoğrafların montajlanarak sosyal paylaşım sitelerinde yayınlanması, virüslü mail gönderme, tehdit edici veya sözel zorbalık içeren mesajlar gönderme ve şantaj yoluyla zorlayıcı eylemler gerçekleştirme şeklinde tanımlanmıştır. Bu araştırma: üniversite öğrencilerinin siber zorbalık ile siber mağduriyet düzeyleri arasında ilişki olup olmadığını ve çeşitli değişkenlere göre değişip değişmediğini ölçmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada şu sorulara cevap aranmıştır: Üniversite öğrencilerinin cinsiyetlerine göre siber zorbalık ve siber mağduriyet düzeyi değişmekte midir? İzlenen dizi/film türüne göre siber zorbalık ve siber mağduriyet düzeyi değişmekte midir? En sık ziyaret edilen internet sitelerine göre siber zorbalık ve siber mağduriyet düzeyi değişmekte midir?

Yöntem Araştırma: Samsun İli On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakülte’sinde öğrenim gören 84 erkek 76 bayan olmak üzere toplam 160 öğrencinin katılımıyla gerçekleşmiştir. Öğrencilerin siber zorbalık ve mağduriyet düzeylerini ölçmek için Ayas ve Horzum (2010) tarafından geliştirilen Sanal Zorba/Kurban ölçeği kullanılmıştır. Sanal zorba/kurban ölçeği, biri “sanal zorba ölçeği” diğeri “sanal kurban ölçeği” olarak adlandırılan ve aynı maddelerin farklı biçimde sorulmasından oluşan paralel iki ölçekten oluşmaktadır. Ölçek: sanal ortamda cinsel zorbalık (1-7. madde), sanal ortamda engelleme ve zarar verme (8-15. madde), sanal ortamda söylenti çıkarma (16-19. madde) alt boyutları olmak üzere toplam 19 maddeden oluşmaktadır. Sanal Zorba ölçeğinin 19 maddelik toplam iç tutarlık katsayısı .81 olarak bulunmuştur. Aynı şekilde Sanal Kurban ölçeğinin de 19 maddelik toplam iç tutarlık katsayısı .81 olarak bulunmuştur. Ölçeğin geçerlilik düzeyinin açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerine göre uygun olduğu belirtilmiştir. Bulguların analizi için SPSS 17 programı kullanılmıştır. Elde edilen bulgular Kolmogorov-Smirnov testine göre normal dağılım göstermediğinden dolayı değişkenler arasında anlamlı fark olup olmadığını incelemek için Mann-Whitney U testi kullanılmıştır.

Bulgular Elde edilen bulgular ışığında şu sonuçlara varılmıştır: erkeklerin siber zorbalık düzeylerinin .001 seviyesinde (p<.000) ve sanal ortamda cinsel zorbalık düzeylerinin .05 seviyesinde (p<.043) bayanlara göre daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Sosyal paylaşım/sohbet sitelerini (N: 110) daha sık ziyaret eden öğrencilerin siber mağduriyet düzeylerinin diğer siteleri [(eğitim/ödev, haber, forum ve oyun) (N: 50)] daha sık ziyaret edenlere göre .001 seviyesinde (p<.000) daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca şiddet içeriği sık olan dizi/film türünü izleyenlerin (N: 86) siber zorbalık düzeyi şiddet içeriği az olan dizi/film türünü (N: 74) izleyenlere göre .05 seviyesinde (p<.018) daha yüksek olduğu saptanmıştır.

Tartışma ve Sonuç Turan ve arkadaşları (2011): Dilmaç (2009) tarafından yapılan araştırmalarda: erkek öğrencilerin siber zorbalık düzeyinin bayanlara göre daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Bu bulgular, araştırmanın cinsiyet değişkenine ilişkin bulgularla benzerlik taşımaktadır. Erkeklerin siber zorbalık davranışlarının bayanlara göre daha yüksek olması, cinsiyetlere yüklenen toplumsal rollerin erkek ve bayanların davranışlarını şekillendirdiğine bağlanabilir. Sosyal paylaşım ve sohbet sitelerinin içeriği ve kullanım amacının diğer site türlerine göre farklılık göstermesi siber zorbalık ve mağduriyet davranışlarını etkileyebilmektedir (Manap: 2012: 71). Bu farklılıklar sosyal paylaşım ve sohbet sitelerinde siber mağduriyet düzeyinin diğer sitelere göre daha yüksek olmasına neden olabilmektedir. Şiddet içerikli dizi/film türleri gençlerin geleneksel zorbalık davranışları sergilemelerine neden olabilmektedir (Liebes ve Elihu, 1986: Işıker, 2011). Geleneksel zorbalığın: siber zorbalık davranışlarının anlamlı bir yordayıcısı olduğu düşünüldüğünde (Topçu, 2008): şiddet içeriği daha fazla olan dizi/film türlerini izleyenlerin siber zorbalık düzeyinin, şiddet içeriği daha az olanları izleyenlere göre daha fazla olduğunun kabul edilebilir bir sonuç olduğu söylenebilir.