Sarıkamış’ta bir Rus Hatırası Çar köşkü

Abstract

1877-1878 Osmanlı-Rus savaşlarında (93 harbinde) Osmanlı imparatorluğu'nun yenilmesiyle 3 Mart 1878‟de imzalanan Ayastefanos (Yeşilköy) antlaşmasının 19. maddesine göre; Sarıkamış dâhil olmak üzere Kars, Ardahan, Batum, Artvin ve Eleşkirt sancakları Rusya‟ya savaş tazminatı olarak verilmiş ve anlaşmayı takiben; Kars, Sarıkamış, Ardahan ve Batum gibi Osmanlı şehirleri kırk yıllık süre ile Rusların hâkimiyetinde yönetilmiştir. Ruslar, izledikleri yayılımcı siyaset anlayıĢı ve yönetimindeki bölgelerde kalıcı olabilmek adına mimari eserler inşa etmişlerdir. Bu bağlamda Osmanlı şehir anlayışından tamamen farklı, kendi mimari anlayışlarına uygun ızgara planlı bir kent kurgusunu Sarıkamış ve bölgesinde uygulamılardır. Izgara planda farklı işlevde birçok eser yapılmış, çoğunluğunu kesme taş malzemeyle inşa edilen askeri ve kamu yapıları oluştursa da Rus Federasyonu‟nda özellikle kırsal bölgelerde erişiminin kolay, maliyetin düşük ve küçük konutlar için uygun bir materyal olan ahĢaptan müstakil evler de tercih edilmiĢtir. Altı farklı sistemle meydana gelen konutlarda taş malzeme ile inşa edilen bodrum katları kot farkına göre şekillenerek dışarıdan algılanabilmektedir, duvarlar mekanik bağlantı elemanlarıyla bağlanmayan, yatay biçimli ağaç kütüklerin geçme sistemine göre üst üste bindirilmesiyle oluşturulmuştur. Çalışmada, ağaç kütüklerin üst üste bindirilmesiyle inşa edilen farklı inşa sistemi, çatı şekilleri (beşik, kırma, yarım beşik çatı), taş döşemeleri, ahşap tavanları ve peç adı verilen ısıtma sistemleri ile dikkat çeken Çar Köşkü ve Av Köşkü Rus mimari özellikleri bakımından incelenip değerlendirilmiştir

Together with the defeat of Ottoman Empire in Ottoman-Russian war (the 93 War) in 1877-1878, Kars, Ardahan, Batum, Artvin and EleĢkirt sanjaks including SarıkamıĢ were left to Russia as war damage compensation according to 19th Article of Treaty of San Stefano (YeĢilköy) signed on 3 March 1878. After the treaty, the Ottoman towns such as Kars, SarıkamıĢ, Ardahan and Batum were governed under the domination of Russians for forty years. Russians built architectural works so as to be permanent in the places under their domination with an understanding of expansionist policy they pursued. Within this context, in SarıkamıĢ and its vicinity, they implemented the grid planned city construction suitable for their architectural understanding, completely different from that of Ottoman city planning. A number of buildings with various functions were constructed in grid plan. Although great majority of these buildings were military and government buildings constructed of cut stones, detached houses made of wood, a material easy to reach, cheap and proper for small settlements were preferred especially in the rural parts of Russian Federation. In this study, Tsar Pavilion and Hunting Pavilion, which attract attention with a different construction style of overlapping tree stumps and with various roof types (gable, jerkin head, semi gable), and with stone floors, and wooden ceilings, and with heating systems called “peç”, a kind of cooker stove, were evaluated in terms of different Russian architectural features