Ahmet Mithat Efendi’nin romanlarında Üsküdar

Abstract

Ahmet Mithat Efendi, otuzu aşkın romanıyla Türk toplumuna roman okumayı ve yazmayı öğreten edebiyatçımızdır. Romanlarını yazdığı ve ikbalinin en parıltılı günlerini yaşadığı 1874-1908 yılları -1876’ya kadar Rodos’ta sürgün olsa da- arasındaki otuz dört yıl, Osmanlı ülkesi ve payitahtının siyasi, ekonomik ve düşünsel bakımlardan çok hareketli bir dönemidir. Onun romanlarında medeni dünyanın ve İmparatorluk ailesinin bütün fertleri ve mekânları yer alır. Yazın hayatı boyunca neredeyse her yıl bir roman telif eden Ahmet Mithat Efendi, uzak coğrafyalara ilgi duyduğu kadar yaşadığı dönemin İstanbul’unu büyük bir ustalıkla eserlerine yansıtmıştır. Her şeyden önce Ahmet Mithat Efendi bir İstanbul âşığıdır. Beykoz’u ikamet yeri olarak seçen ve İstanbul’un Avrupa yakasındaki matbaasında çalışan Ahmet Mithat Efendi’nin Akbaba’dan bindiği Şirket-i Hayriyye Vapuru Üsküdar’dan geçer. Romanına otobiyografik hususiyetleri taşımaktan hoşlanan bu büyük romancının eserlerinde 1880’den 1912’ye kadar neredeyse her gün gördüğü Üsküdar’ın daima önemli bir yeri olmuştur. Romanlarına yaşadığı kenti bir fon olarak ve genellikle realist bir anlayışla yansıtan Ahmet Mithat Efendi’nin birçok romanında Üsküdar, bütün canlı tasvirleriyle yerini alır. Kimi romanlarının büyük bölümü Üsküdar’da geçer. Bu vesileyle Üsküdar, şaşaalı yaşamının son günlerini yaşayan büyük bir İmparatorluktan bütün güzelliğiyle günümüze ışır. Çalışmamızda Ahmet Mithat Efendi’nin romanlarında Üsküdar ele alınacak, seçilen mekânın roman unsurları üzerindeki tesirleri incelenecektir