Edebiyat ve felsefe ilişkisi üzerine bir inceleme: Sünbülzâde Vehbî’nin şiirlerinde felsefî unsurlar

Abstract

Şair ve yazarların zaman içinde felsefî akımların etkisinde kaldıkları ve eserlerinde beğendikleri düşünürlerin izlerini yansıttıkları bir gerçektir. Klasik Türk edebiyatı dediğimiz divan edebiyatı şairleri de eserlerinde felsefeye ve filozoflara yer vermişlerdir. Bu konuya bir örnek olarak 18. yüzyıl divan edebiyatı şairlerinden Sünbülzâde Vehbî‟yi ve onun bazı mısralarını ele almak istedik. İyi tahsil görmüş, ilmî yönü kuvvetli bir şair olan Sünbülzâde Vehbî‟nin şiirlerinde teknik bakımdan sağlamlık ve şekil mükemmeliyeti görülür. Vehbî şiirlerinde Aristo, Eflâtun gibi eski Yunan filozoflarının yanında İbn-i Sînâ ve Râzî‟ye hayli yer vermiş, ayrıca bazı mısralarında Muhyiddîn İbnü‟l- Arabî ve Gazâlî‟den de söz etmiştir. Şair genelde felsefe ve hikmet kelimelerini birbirinin müteradifi olarak kullanmış, ara sıra da irfan kelimesini de bu anlamda kullanmıştır. Felsefî bir kavram olarak “heyûlâ, İşrâk, İşrâkiyyûn, feylesof, akıl, zekâ” gibi kelimelere de şiirlerinde yer vermiştir. Felsefî düşünce ve kavramların edebiyata yansımasına Sünbülzâde Vehbî‟nin beyit ve mısraları birer örnek teşkil eder.

It is a reality that poetries and authors are influenced by philosopic trends in times and they follow ideal philosophers‟ footsteps in their literal Works. As an example of this matter, Sünbülzâde Vehbî being 18. Century poeter and his poems were presented here. There is a perfect form and correct methodology in the poems of Sünbülzâde, who was well educated and outstanding individual in literature. Besides Avicenne and Râzî, Vehbî discussed ancient Greek philosophers such as Aristoteles and Platon. He talked about Muhyiddîn İbnü‟l- Arabî and Gazâlî in his some lines, too. Generally, he used words of “hikmet and –rarely- irfan” instead of philosophy. As a philosophical concept, he also used words of “ heyûlâ(matter), İşrâk(Shining), İşrâkiyyûn(philosophers following the Shining way), philosopher, rationality, wisdom” in his poems. Sünbülzâde Vehbî‟s poems are examples for the reflection/influence of philosophic idea and consepts on the literature.