Kadın toplantılarında mevlid okuma geleneği ve bir kadın tarafından yazılan ilk mevlid

Abstract

“Bir kişinin yüksek sesle bir kitabı okurken çevresindekilerin onu dinlemesi” şeklinde tanımlanabilen okuma toplantıları, toplumumuza ait tarihî ve sosyolojik bir olgu, aynı zamanda kültürel bir değerdir. Bunun en yaygın ve en bilinen uygulaması “Mevlit (veya halk arasındaki söylenişiyle Mevlût) Toplantıları”dır. Mevlit, Süleyman Çelebi tarafından yazılmış Hz. Peygamber’in doğumunu ve o esnada meydana gelen olayları anlatan manzum bir eserdir. Toplum hayatının her döneminde ve her vesileyle okunmuş ve zevkle dinlenilmiştir. İnananları camilerde ve evlerde bir araya getiren, az veya çok ikramın da mevcut olduğu bu uygulamaya ‘mevlit merasimi’ veya ‘mevlût okutma’ denmesi âdet olmuştur. Geçmişten günümüze yüzyıllarca bu gelenek sürmüş, özellikle kadınların kendi aralarında düzenledikleri meclislerde mevlithân adıyla bilinen okuyucuların okuduğu mevlit metinleri dinlenilmiştir. Bu tebliğde, mevlit okuma toplantılarının toplumsal boyutu ele alınacak ve din sosyolojisi açısından önemine değinilecektir. Yüzyıllar boyu geliştirilen geleneğe göre toplantılarda mevlit metninin okunma tarzı, okuyucunun edası ve dinleyicilerin uyması gereken görgü kuralları anlatılacak, özellikle kadınların evlerde kendi aralarında düzenledikleri mevlit merasimlerinin toplum hayatına kazandırdığı kültürel birikim ve davranış biçimleri ele alınacaktır. Ayrıca Süleyman Çelebi’nin yazdığı Vesiletü’n-Necat adlı çok bilinen mevlit (mevlût) yanında kadın toplantılarında rağbet gören diğer mevlit metinlerinden de bahsedilecektir. Bunların içinde Türk edebiyatında bir kadın tarafından yazılmış ilk ve tek mevlit olan Fatma Kâmile Hanım’ın yazdığı Hâdiyyü’l-Cinân isimli eser hakkında bilgi verilecektir. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında yaşamış olan Fatma Kâmile Hanım, yazdığı bu mevliti düzenlediği toplantılarda bizzat okumuştur. Mevlit toplantıları yüzyılların birikimi olarak dünden bugüne var olagelen bir toplumsal değer, gelenek ve bir sosyal aktivitedir.

Mevlid Reading Meetings can be defined as “one person reading a book with a loud voice and others listening to it”. This is a historical and sociological phenomenon of our society, a cultural value. The most common practice of this is the “Mevlid (or Mevlût) Meeting”. Mevlid, written by Süleyman Çelebi, is a verse that tells about the birth of the Hz.Prophet and the events that took place during that time. It has been read and enjoyed with pleasure at all times and on every occasion. The practice of bringing the believers together in the mosques and in the houses, where hospitality is also available, has become common practice in the practice of Mevlid Ceremony or Mevlid Reading. This tradition has continued for centuries, especially in the parliaments where women organize themselves, and where the Mevlid texts are read by the readers known as mevlidhân so as to be heard. In this paper, the social dimension and significance of the Mevlid reading meetings will be discussed in terms of the sociology of religion. According to the tradition developed for centuries, the way of reading the Mevlid text, the reader’s attitude, and the rules of manners to be obeyed by the listeners will be explained at the meetings, especially the cultural accumulation and behaviors surrounding the Mevlid ceremonies organized by the women in their homes. Furthermore, Süleyman Çelebi’s well-known Vesiletü’n-Necat (Mevlût), as well as other Mevlid texts that are popular at these women’s meetings will also be looked at. Among these, information about the work named Hâdiyyü’l-Cinân, written by Fatma Kamile Hanim, the first and only Mevlid written by a woman in Turkish literature will be highlighted. Fatma Kâmile Hanım, who lived in the late 19th century and early 20th century, personally studied herself during the meetings she attended. Mevlid meetings are a social phenomenon, a tradition and social activity that still exists today after having been held for centuries.