Tek parti döneminde aşiretleri kontrol altına almak için çıkarılan kanun ve hazırlanan raporlar

Abstract

Bu çalışmada, Tek Parti Yönetimi’nin aşiretleri kontrol altına almak için çıkarmış olduğu kanun ve hazırlanmış olan raporlar, yer almaktadır. Çalışmanın ana teması, Kemalist iktidarın, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, ulus-devlet yapısını inşa etmek için yapmış olduğu çalışmalar üzerine kuruludur. Özellikle Şeyh Said İsyanı, merkezi yönetimin ezberini bozmuştur. Bu durumun oluşmasında, Balkan Sendromu’nun hafızalardan silinmemesi yattığı iddia edilebilir. Gerçekten de Balkan Savaşları sonrası yüzyıllardır bir anavatan olan Balkanlar’dan, yüzbinlerce Devlet-i Aliyye’nin vatandaşları, İstanbul’a sürülmüştür. Bu durumun yaratmış olduğu travma ve bölünme korkusu, dönemin yöneticileri tarafından sık sık dile getirilmiştir. Bu nedenle de ülkenin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki her hareket, her nümayiş, ülkeyi yöneten kadrolar arasında tedirginliğe neden olmuştur. Bu makalede, Cumhuriyet kadrolarının, ülkenin doğu bölgesinde ortaya çıkan isyanlar sonrası, bölgeye gönderilen yöneticilerin tespitlerine yer verilmiştir. Bu tespitler neticesinde, çıkarılmış olan iskân yasalarıyla da makale desteklenmiştir. Türkiye’nin doğu bölgesinde idari yapılanmasında da etkili olan bu raporların hazırlanmasında, İsmet Paşa(İnönü) ile onun kadrolarının büyük bir katkısı vardır. Raporlar neticesinde Ağrı(Karaköse) İli oluşturulmuş, diğer taraftan Koçgiri Bölgesi de bölünerek Tunceli ve Sivas arasındaki bağlantı koparılmıştır. Böylece, merkezi yönetimi rahatsız eden, problemlerden kaçınmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, ayrıca Mustafa Halik Renda’nın hazırlamış olduğu Doğu Raporu neticesinde hazırlanan Şark Islahat Planı ve İskân Kanunu’na yer verilmiştir. Titizlikle hazırlanan bu rapor, sonrası birçok aşiretin ülkenin batı bölgelerine iskân edildiği görülecektir. İsyan eden ya da merkezi hükümeti tanımak istemeyen aşiretlerin iskân edilmesinden sonra yerlerine Kafkas ve Balkan muhacirlerin yerleştirildikleri de bu çalışmada yer alacaktır. Renda öncülüğünde hazırlanan raporlar silsilesi, Zeynel Abidin Özmen ve İsmet Paşa(İnönü) ile devam edecektir. Ancak Zeynel Abidin Özmen ve İsmet Paşa’nın hazırlayıp bizzat Mustafa Kemal Atatürk’e sunmuş oldukları raporlar, içerik yönden birbirine benzedikleri, bu makalede belirtilecektir. Çalışmanın son kısmı, Celal Bayar ve Necmeddin Sahir Sılan’ın yapmış olduğu geziler neticesinde, hazırlamış oldukları raporlardan oluşmaktadır. Bu iki rapor, diğer raporlardan ayrı tutulabilir. Çünkü diğer raporlar, güvenlikçi bir anlayışla hazırlanmışken, Bayar ve Sılan raporları, daha halkçı ve problem çözmeye yönelik raporlar olarak hazırlandığı göze çarpacaktır. Ayrıca bu raporlar, diğer raporlara göre daha kapsamlı olması nedeniyle de, bölgenin asıl problemlerini yansıtması açısından önemlidir. Şunu da belirtmek gerekir ki Sılan Raporu, Bayar Raporu’na göre daha kapsamlıdır. Hatta hazırlanan raporlar içerisinde en kapsamlı olan Sılan Raporu’dur. Çünkü Sılan Raporları, yaklaşık on beş yıllık bir çalışmanın peyderpey, merkezi hükümete gönderilen layihalardan oluşmaktadır. Sılan hazırlamış olduğu bu raporlarını, sırasıyla önce Cumhuriyet Halk Partisi komisyonlarına, daha sonra Demokrat Parti yönetimine sunmuştur. Bu çalışmada, bu raporlardan önemli kesitlere de yer verilecektir.

In this study, the One-Party Administration has done is to take control of tribal laws and prepared reports, is located. The main theme of the study, the Kemalist rule, Eastern and Southeastern Anatolia Region, to build a nation-state structure is based on the work they are doing. In particular, the Sheikh Said Rebellion, the central government quashed memorization. In this case, the formation of the Balkan Syndrome or alleged to be erased from the memory can. Indeed, from the Balkans after the Balkan Wars homeland for centuries, hundreds of thousands of citizens of the Ottoman State, has been to Istanbul. This situation has created the trauma and fear of division, the term is often expressed by the managers. Therefore, in the country's Eastern and Southeastern Anatolia every move, every demonstrations, which ruled the country has caused unease among staff. In this article, the Republic of staff, resulting in the eastern region of the country after the rebellion, sent to the region to identify the managers are given. As a result of these findings, the article is supported by the laws of occupancy issued. Effective in the administrative structure of Turkey in the eastern region in the preparation of this report, İsmet Pasha (İnönü) and his staff have contributed a great deal of. As a result of reports of pain (Karaköse) formed Province, on the other hand Kocgiri region also has severed the connection between dividing Tunceli and Sivas. Thus, the central government bothers to avoiding the problems have been studied. In this study, which was also prepared by Renda Mustafa Halik East Report, prepared as a result of the Orient is given to the Law Reform and Settlement Plan. Meticulously prepared this report, after the many tribes that inhabited the western region of the country will be seen. Central government does not want to know who rebel tribes or uninhabited place after they are placed on the Caucasus and the Balkans to the refugees in this study will take place. Randa series of reports prepared under the leadership, Abidin Ozmen and İsmet Pasha (İnönü) will continue with. However Abidin Ozmen and Ismet Pasha, Mustafa Kemal Atatürk personally prepare reports that are submitted, from which content they resemble each other, this will be stated in the article. The last part of the study, the Sila Sahin Celal Bayar and Necmeddin have done as a result of his trip, which had been prepared report consists of. These two reports can be kept separate from other reports. Because other reports, prepared with the understanding that a security guard, Mr. Sılan reports, more populist and problem solving will be seen that the reports prepared. In addition, this report, other reports that since it is more extensive than those of the region is important in terms of reflecting actual problems. It should be also noted that Sılan Report, the Report by the Bay is more comprehensive. Even in the reports prepared Sılan Report is the most comprehensive one. Because Sılan Reports, about fifteen years of work step by step, consists of pleadings submitted to the central government. Sılan, has prepared these reports, respectively, prior to the Republican People's Party committee, was presented to the then Democratic