Kozbe, GülrizGüngör, Akarcan2024-08-152024-08-152024-07-15Güngör, A. (2024). Yeni Assur İmparatorluğu’nun Yukarı Dicle Bölgesi’nde arazi ve su kullanımı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Batman.https://hdl.handle.net/20.500.12402/4711MÖ 2. Binyılın başından itibaren tüccar ailelerinden oluşan örgütlenmiş bir uygarlık olarak tarih sahnesindeki yerini alan Assurlular, MÖ 14. yüzyılın ikinci yarısında siyasi ve politik bir oluşum olarak bölgesel bir devlet, MÖ 10 yüzyıldan 7. yüzyılın son çeyreğine kadarki yaklaşık 320 yıllık bir süreçte ise Yakındoğu tarihini emperyalist yayılım politikalarıyla derinden etkilemiş bir imparatorluk olarak bilinmektedir. Yakındoğu’nun büyük bir bölümünü kapsayan çok geniş bir coğrafyada hegemonik bir güç olarak karşımıza çıkan Assur İmparatorluğu’nun sahip olduğu zengin kültürel dokusunda barındırdığı konu çeşitliliği içerisinde arazi ve su kullanımı veya peyzaj arkeolojisi ayrıcalıklı bir alanı oluşturmaktadır. Assur İmparatorluğu’nun emperyalist yayılım politikalarıyla çerçevesinde doğal kaynaklar açısından oldukça zengin ve stratejik önemi baskın bir bölge olarak karakterize edilen Yukarı Dicle Bölgesi, Orta Assur Dönemi’nden itibaren askeri seferlerin hedefindeki odak noktasını oluşturmuştur. Bu dönemden itibaren bölgedeki dönüşümün dinamikleri içerisinde verimli arazileri, hammadde kaynaklarını denetim altına almak adına bazı tahkimatlı yapılar inşa edilmeye başlandığı gibi askeri seferle yağma, vergi ve haraç toplama girişimleriyle genişleme çabaları olmuştur. Özellikle Yeni Assur İmparatorluğu’nda katı kurallarıyla tanınan ve dönüşümün asıl mimari II. Assurnasirpal’ın bu bölgede kalıcılığı sağlamak için uyguladığı emperyalist politikalar sayesinde peyzajın yapılandırıldığı görülmektedir. Yazılı kaynaklar, arkeolojik kazı ve yüzey araştırmalarının sunmuş olduğu veriler doğrultusunda, taşradaki Yukarı Dicle Bölgesi’nin Assur’un emperyalist üst yapısına entegrasyon süreci arazi ve su kullanımını işaret etmektedir. Bu bölgelerin kaynaklarından yararlanmak adına kültürel peyzajın temel unsurları olan eyalet merkezleri, tahkimatlı şehirler, kaleler, kasabalar, köyler, çiftliklerden oluşan ve üretim merkezi olarak bilinen kapru’lardan oluşan birbiriyle yakın mesafelerde ancak dağınık bir yerleşim modeli, doğal çevrenin kültürel peyzaja dönüştürülmesindeki süreçsel gelişiminin temel dayanağını arazi ve su kullanımı oluşturmaktır. Yukarı Dicle Bölgesi’nin zengin doğal kaynakları, verimli tarım arazilerinin yanı sıra bölgelerarası ulaşım trafiğini elinde tutan stratejik mekânsal rolünden yararlanıldığını gösteren yerleşim modeli içerisindeki hiyerarşik düzen, Assur’un arazi ve su kullanımı çerçevesinde bölgedeki yapılandırma sürecindeki yansımaları sunan gelişim ve değişim dinamikleri oluşturulan kültürel peyzajın dönüşümündeki baskın unsurları karakterize etmektedir. Yeni Assur İmparatorluğu’nun bölgedeki arazi ve su kullanımına yönelik yapılandırma faaliyetleri çerçevesinde kültürel peyzajın sahip olduğu karmaşık ilişkilerle fiziki coğrafyayı şekillendiren süreçlere olan genel bakışı, sosyal ve ekonomik hayata ilişkin ayrıntılı güncel verilerle zenginleştirilmiş bu çalışmamın önemi, Yeni Assur Dönemi yerleşim modeline literatüre katkı sağlayacak yaklaşımların yanı sıra MÖ 1. binyılda Assur’un Yukarı Dicle Bölgesi’ndeki arazi ve su kullanımına yeni veriler sağlamış olmasıdır.Assyrians, who took their place in history as an organized civilization consisting of merchant families from the beginning of the 2nd millennium BC, became a regional state as a political and political formation in the second half of the 14th century BC, and an imperial power during a period of approximately 320 years from the 10th century to the last quarter of the 7th century BC. It is known as an empire that deeply affected the history of the Near East with its imperialist expansion policies. Land and water use or landscape archeology constitutes a privileged field within the diversity of subjects in the rich cultural texture of the Neo-Assyrian Empire, which emerged as a hegemonic power in a very wide geography covering a large part of the Near East. The Upper Tigris Region, characterized as a region rich in natural resources and of dominant strategic importance within the framework of the expansion policies of the Assyrian Empire, has been the focus point of military expeditions since the Middle Assyrian Period. Starting from this period, within the dynamics of transformation in the region, some fortified structures began to be built in order to control the fertile lands and raw material resources, and there were efforts to expand through military expeditions, looting, tax and tribute collection attempts. Especially in the Neo-Assyrian Empire, which was known for its strict rules and the real architecture of the transformation was Assurnasirpal II. It can be seen that the landscape was structured thanks to the imperialist policies implemented by Assurnasirpal to ensure permanence in this region. Due to data provided by written sources, archaeological excavations and surveys, the integration process of the provincial Upper Tigris Region into the imperialist superstructure of Assyria indicates the use of land and water. In order to benefit from the resources of the region, a dispersed settlement model at close distances to each other, consisting of state centers, fortified cities, castles, towns, villages, farms and kapru known as production units, which are the basic elements of the cultural landscape, has become the basis of the processual development of the transformation of the natural environment into a cultural landscape depending on land and water use. The hierarchical order within the settlement model, which shows that the rich natural resources of the Upper Tigris Region, fertile agricultural lands as well as the strategic spatial role that holds the interregional transportation traffic are benefited from, the development and change dynamics that present the reflections of the structuring process in the region within the framework of Assyria's land and water use, the created cultural landscape characterizes the dominant elements in its transformation. This dissertation’s overview of the complex relationships of the cultural landscape and the processes that shaped the physical geography within the framework of the structuring activities of the Neo-Assyrian Empire regarding land and water use in the region, enriched with detailed current data on social and economic life, provides approaches that will contribute to the literature on the settlement model of the Neo-Assyrian Period in the 1st millennium BC.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessArazi KullanımıDicleKültürel PeyzajSu KanalıSulamaYeni AssurYerleşim ModeliYukarı Dicle BölgesiCultural LandscapeLand UseNeo-AssyrianRegionSettlement ModelTigrisUpper TigrisWater CanalWater SystemsWater UseDoctoral Thesis