Dinç, SalihKaraaslan, Gülşah2024-08-132024-08-132024-02-13Karaaslan, G. (2024). Sason (Batman) civarında bulunan kaynak sularının hidrojeolojisi ve su kalitesinin tespiti. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Batman.https://hdl.handle.net/20.500.12402/4635Bu tez çalışması Batman Üniversitesi BAP tarafından BTÜBAP-2023-YL-07 nolu proje ile desteklenmiştir.Bu çalışmada, Batman ili Sason ilçe merkezinde halkın faydalandığı çeşitli doğal kaynak sularından, yağışlı ve kurak dönemlerde örnekler alınarak analizler yaptırılmış ve elde edilen veriler ışığında ilgili suların kalite tespiti yapılarak halk sağlığı açısından risklerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla seçilen 10 noktadan su örneği alımı gerçekleştirilmiştir. Kaynaklardan arazide yapılan in-situ ölçümlerinde pH değerlerinin kurak dönem için 7.18-8.32 arasında, yağışlı dönem için 7.23-8.37 arasında değiştiği belirlenmiştir. Suların sıcaklık (T) değeri kurak dönemde 11.3-190C aralığında, yağışlı dönemde ise 10.7-19.20C aralığında ölçülmüştür. Elektriksel iletkenlik değeri EC kurak dönemde 268-776 arasında, yağışlı dönemde ise 253-790 arasında değişim göstermektedir. S3 kaynağı dışında diğer tüm kaynaklar “iyi” sınıfında yer alırken, S3 kaynağı ise “kullanılabilir” sınıfında yer almaktadır. Kaynak sularının kalitesinin belirlenmesi amacıyla alınan su örneklerinin analizlerinden Piper, Durov, Schoeller ve Wilcox diyagramları hazırlanmıştır. Buna göre su örnekleri; Ca+Mg>Na+K karbonatlı ve sülfatlı sular, HCO3+CO3>Cl+SO4 (zayıf asit kökleri>güçlü asit kökleri) ve karbonat sertliği>karbonat olmayan sertliğe sahip su sınıfında yer almaktadır. Durov diyagramlarına göre ana katyonun Ca ve ana anyonun HCO3 olduğu belirlenmiştir. Schoeller diyagramlarına göre suların genel olarak aynı kökenden beslendiğini görülmektedir. Wilcox diyagramlarına göre bu sular genel olarak düşük SAR değerine ve orta tuzluluğa sahip olup, C2-S1 bölgesine düşmektedir. Sadece S2 kaynağı yüksek tuzluluk oranıyla C3-S1 bölgesine düşmektedir. Kaynak sularının içme suyu amaçlı kirliliğinin belirlenmesine yönelik yapılan analiz sonuçlarından yararlanılarak bazı elementlere ait dağılım haritaları hazırlanmış, ayrıca İ.T.A.S.H.Y., US EPA, EC ve WHO standartları ile karşılaştırılmıştır. İncelenen sular içme suyu kullanımı açısından bakıldığında, temel anyon katyon içerikleri bakımından sorun teşkil edecek değerler içermemektedir. Ancak, içerdikleri ağır metallerden değerleri sınır değerin üzerinde çıkan As, Ni, Cr, Pb, Se ve Mn nedeniyle bu suların kullanımı halk sağlığı açısından risk taşımakta olup, kaynak sularının sürekli takip ve denetimde tutulması gerekmektedir.In this study, samples were taken from various natural spring waters used by the public in Sason district center of Batman province and analyzed in rainy and dry periods and the aim was to determine the quality of the relevant waters in the light of the data obtained and to evaluate the risks to public health. For this purpose, water samples were taken from 10 selected points. In the in situ measurements made in the field from the springs, it was determined that the pH values ranged between 7.18-8.32 for the dry period and 7.23-8.37 for the rainy period. Temperature (T) values of the waters were measured between 11.3-190C in the dry period and between 10.7-19.20C in the rainy period. Electrical conductivity (EC) value varies between 268-776 in the dry period and 253-790 in the rainy period. Except for source S3, all other sources are classified as "good", while source S3 is classified as "usable". Piper, Durov, Schoeller and Wilcox diagrams were prepared from the analysis of water samples taken to determine the quality of spring waters. According to these diagrams, water samples were classified as Ca+Mg>Na+K carbonate and sulphate waters, HCO3+CO3>Cl+SO4 (weak acid roots>strong acid roots) and carbonate hardness>non-carbonate hardness. According to Durov diagrams, the main cation is Ca and the main anion is HCO3. According to Schoeller diagrams, the waters are generally fed from the same origin. According to Wilcox diagrams, these waters generally have low SAR values and medium salinity and fall in the C2-S1 zone. Only the S2 spring falls in the C3-S1 zone with high salinity. Distribution maps of some elements were prepared by using the results of the analyzes carried out to determine the pollution of the spring waters for drinking water purposes, and also compared with the I.T.A.S.H.Y., US EPA, EC and WHO standards. When the examined waters are considered in terms of drinking water use, they do not contain values that would pose a problem in terms of basic anion cation contents. However, due to the heavy metals As, Ni, Cr, Pb, Se and Mn, which are above the limit values, the use of these waters carries a risk for public health and the spring waters should be kept under constant monitoring and supervision.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessHidrojeokimyaİz ElementKaynak SuyuSasonSu KalitesiHydrogeochemistrySpringwaterTrace ElementWater QualityMaster Thesis