Aldershawi, Mohammad Rachid2023-01-242023-01-242023-01-01Aldershawi, M. R. (2023). قَطعِيَّة أُصُولِ الفِقهِ بينَ الأصُوليِّينَ والإمامِ الشَّاطبي. Batman Akademi Dergisi, 6 (2), ss. 121-136.2619-9114https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2753142https://hdl.handle.net/20.500.12402/4376يتناولُ البحث مسألةَ قطعية أصول الفقه، وهي مسألةٌ اختلفَ فيها الأصوليون بين مَن اشترط القطعَ في إثبات المسائل الأصولية إلحاقاً لها بمسائل علم الكلام؛ ومَن اكتفى فيها بالظن إلحاقاً لها بالفقه، ويركز البحث على موقف الإمام الشاطبي من المسألة لكونه من أبرز القائلين بقطعية أصول الفقه، متَّبعاً في ذلك المتقدمين من الأصوليين، ومخالفاً الاتجاه العام لدى أكثر المتأخرين، ولِأسلوبه الفريد في عرض المسألة. وتمَّ اتباعُ المنهَج التحليلي عندَ عرض آراء الأصوليين، ثم المنهج المقارن عند الموازنة بين رأي الشاطبي ورأيِ مَن سبقه، ورجعَ الباحث إلى أمهات الكتب الأصولية إضافةً إلى بعض الكتب والأبحاث المعاصرة، وتوصَّلَ إلى مجموعةٍ مِن النتائج، أهمُّها أنَّ الأصول القطعية هي أمهات المسائل التي ميَّزتْ أهلَ السُّنَّة والجماعة عن المبتدعة، كحُجّية الإجماع والقياس، وأن المسائل الأصولية المختلَف فيها ظنيةٌ مُلحَقةٌ بالفُروع، وأنَّ قول المتأخرين بالاكتفاء بالظنِّ في مسائلِ الأصولِ أرجحُ، وأنَّ تناوُلَ الشاطبي للمسألة كان مختلفاً عن تناوُلِ السابقين لها، لِوجود اختلافٍ بين الطرفين في المقصود بأصول الفقه وبالقطعية، وأنَّ أدلة الشاطبي على قطعية الأصول غير مُسلَّمة، وأنه لم يقدِّم أجوبة مُقنِعةً عن الإشكالات التي وُجِّهَت إلى الأصوليين قبله، ولم يستطع إثبات ما ادَّعاه من التساوي بين أصول الفقه وأصول الدِّين.Bu araştırma usulü-l fıkhın katiliği meselesini ele alıyor. Usulcüler bu konuda ihtilaf etmişlerdir. Kimisi kelam ilmindeki meselelere dayanarak, usul ile ilgili konuların ispatı için kesinliği şart koşmuş, Kimisi de fıkıh ilmine dayanarak Zan'nı savunmakla ile yetinmiştir. Araştırma, Fıkıh Usûlünün kat'îliğinden en açık bir şekilde söz edenlerden olması sebebiyle İmam Şâtıbî'nin meseleye bakışı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Şâtıbî, bu noktada mütekaddim usûlcüleri takip etmiş, müteahhir usûlcülerin çoğunluğunca benimsenen genel kanaate muhalefet etmiştir. Çalışmanın onun yaklaşımına odaklanmasının bir diğer sebebi de meseleyi sunarken sergilediği farklı üslubudur. Usulcülerin görüşlerini sunmasıyla, Analitik metoda tabi olundu. Sonraki metod; şatıbi ve ondan önceki usulcülerin görüşlerini karşılaştırmaktır. Araştırmacı bir takım sonuca ulaştı. O neticelerin en önemlisi; ehli sünnet ve cemaatin bidâ'dan ayıkladığı ana meseleler konumundaki kesin ilkelerdir. İcma ve kıyasın delil sayılması gibi. Diğer bazı önemli neticeler şu şekildedir; ihtilaf edilen usul konuları, yan dala (furu)'a dayanarak zannidir. Son dönem alimlerinin usul meselelerinde zan ile yetinmeleri tercih edilmiş görüştür. Her iki kesim arasında usulül fıkıh ve katîlik açısından ihtilaf olduğu için, Şatıbi'nin usul meselelerini ele alışı, kendisinden önceki usulcülerin ele alışlarından farklıdır. Sonuç olarak; Şâtıbi'nin usulül fıkhın katîliği ile ilgili öne sürdüğü deliller tartışmaya açıktır. Zira imam Şatıbi usulcülere yöneltilen müşkil sorulara ikna edici cevaplar verememiştir ve Fıkıh Usûlü ile usûlü'd-din arasında var olduğunu iddia ettiği eşitliği ispat edememiştir.This study dealt with the issue of peremptoriness of Uṣūl al-Fiqh, a case in which the scholars of Uṣūl al-Fiqh differed into two groups. The first group stipulated peremptoriness in proving issues related to Uṣūl al-Fiqh, while the second group sufficed with conjecture. The research focuses on Imām al- Shāṭibī’s position on peremptoriness of Uṣūl al-Fiqh. Al- Shāṭibī is one of the most prominent scholars who stands with this opinion, he followed the preceding scholars of Uṣūl al-Fiqh and opposing the later scholars of Uṣūl al-Fiqh. Moreover, Al- Shāṭibī stands with this opinion because of his unique style of presenting the issue. Nevertheless, The analytical and comparative methods were applied. The study concluded saying that the most important peremptory principles are the essential issues that distinguished Ahl al-Sunnah wa al-Jamaa’ah from the heretics. Moreover, the disputed issues related to Uṣūl al-Fiqh are conjectural and connected to the sub-issues, and the opinion of the latecomers among the scholars of Uṣūl al-Fiqh to suffice with the conjectural for the issue of Uṣūl al-Fiqh is more probable. Moreover, al- Shāṭibī’s evidence for the peremptoriness of Uṣūl al-Fiqh is not accepted, as he did not provide convincing answers to the problems that were directed to the scholars of Uṣūl al-Fiqh before him. And he was unable to prove what he claimed of the equality between the Uṣūl al-Fiqh and the Uṣūl al-Dīn.arinfo:eu-repo/semantics/openAccessالظنّالقطعالشاطبيالأصوليونأصول الفقهUsul'ül FıkıhUsulcülerŞâtıbiKatilikZanniUṣūl al-FiqhScholars of Uṣūl al-Fiqhal- ShāṭibīPeremptorinessConjectureArticle62121136