Aydın, MahmutTetiker, SemaTanrıkulu, Hüseyin2021-03-092021-03-092019-06-15Aydın, M., Tetiker, S., Tanrıkulu, H. (2019). Şanlıurfa-Hacı Yadigâr camii restorasyon amaçlı yapı malzemelerinin arkeometrik özelliklerinin incelenmesi. TÜBA - AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, (24), ss. 237-247.http://dx.doi.org/10.22520/tubaar.2019.24.0121301-85662667-5005http://www.tubaar.tuba.gov.tr/index.php/tubaar/article/view/516/484http://dx.doi.org/10.22520/tubaar.2019.24.012https://hdl.handle.net/20.500.12402/2649Hacı Yadigar Camii Şanlıurfa il merkezi’nde bulunmakta ve ilin en eski camilerinden biridir. Hacı Yadigar Camii, iç kapısı üzerindeki kitabedeki açıklamalarda yapının 1155 (hicri 550) ve 1514 (hicri 920) yıllarında restorasyonu yapıldı yazmaktadır. Şair Sabır tarafından yazılan kitabede ise son restorasyon tarihi 1871 (hicri 1288) olarak verilmiştir. Hacı Yadigar Camisi’nin 2018 tarihinde yapılması planlanan restorasyon projesinin hazırlanması aşamasında yapı malzemelerinin arkeometrik özelliklerinin tanımlanması amacıyla tahribatsız ve tahribatlı yöntemlerle analizler yapılmıştır. Yapıdan örnekler alınmış olup, bu örnekler üzerinde optik petrografi (polarizan mikroskop), X-ışınları difraksiyonu (XRD) ve jeokimyasal analizler (X-ışınları flöresans-XRF) yapılmıştır. Bu kapsamda caminin farklı bölümlerindeki yapı malzemelerini temsil eden 12 adet harç ve taş malzeme örnekleri toplanmıştır. Optik petrografik incelemelere göre kireçtaşları bütünüyle kalsit minerallerinden az miktarda ise kuvars, feldispat, kil, opak mineral, fosil kavkısı ve maserallerle temsil edilmektedir. XRD-Tüm kayaç (XRD-TK) inceleme sonuçlarına göre örneklerde kalsit, jips, kuvars, feldispat ve kil mineralleri saptanmıştır. Kireçtaşı olarak tanımlanmış olan yapı duvarları kalsit+jips bileşimi gösterirken, harç örneklerinde kalsit+kuvars±feldispat bileşenleri bulunmuştur. P-XRF sonuçlarına göre major elementler (Mg, Al, Si, K, Ca, Fe) ve metal olmayan (S) elementler tespit edilmiştir. Arkeometrik özelikleri belirlenen harç malzemelerinde restorasyonda 5-7% oranında tuğla kırığı ve/veya kum içeren kireç harçlarının, yapıtaşlarında ise uygun maseral (fusinit) içeren ilksel yapıtaşına uygun jeolojik formasyonun saptanarak bu yapıtaşlarının kullanılması önerilmektedir.Hacı Yadigar Mosque is located in the city center of Şanlıurfa and it is one of the oldest mosques of the province. Hacı Yadigar Mosque, the inscription on the inner door of the building it is written in 1155 (Hijri 550) and 1514 (Hijri 920) restoration was done. In the inscription written by the poet Sabır, the last restoration date is 1871 (Hijri 1288). In order to define the archaeometric properties of the Hacı Yadigar Mosque materials during the preparation phase of the restoration project planned for 2018, nondestructive and destructive methods used for analysis. Samples were taken from building and optical petrography (polarizing microscope), X-Ray diffraction (XRD) and geochemical analysis (X-ray fluorescence-XRF) were performed on the samples. In this study 12 pieces of mortar and stone materials representing building materials in different parts of the mosque were collected. According to the optical petrographic studies, the limestones are represented by quartz, feldspar, clay, opaque mineral, fossil shells and maserals. According to the XRD- (XRD-WR) results, calcite, gypsum, quartz, feldspar and clay minerals were found in the samples. Calcite + quartz ± feldspar components were found in the mortar samples while the building walls identified as limestone were made of calcite + gypsum composition. According to P-XRF results major elements are Mg, Al, Si, K, Ca, Fe and non-metal (S) elements were determined. It is recommended to use appropriate maseral (fusinite) in the building blocks by determining the geological formation primitive building stone using and 5-7% fractured brick and / or sand in the restoration of the mortar materials.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessAttribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 United StatesRestorasyonJeoarkeolojiXRDOptik PetrografiXRFRestorationGeoarchaeologyOptical PetrographyArticle24237247N/A