Cebe, RohatSoydan, Ersoy2015-02-252015-02-252012Cebe, R., Soydan , E. (2012). Batman Yezidileri ve Yezidi sözlü kültürü. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 1143-1152.https://hdl.handle.net/20.500.12402/1500Batman’ın solan renklerinden biri de Yezidilerdir. Yakın zamana dek Batman ve özellikle Beşiri’nin köylerinde Türkiye’nin en kalabalık Yezidi nüfusu yaşamaktaydı. Beşiri’nin Oğuz ve İkiköprü Beldeleriyle, Onbaşı, Deveboynu, Kuşçukuru, Yolkonak, Uğurca, Üçkuyular, Kumgeçit, Uğrak ve Kurukavak (Hamduna) köyleriyle, Ekinciler ve Meydancık mezralarıyla, Batman’nın Yolveren köyü Yezidi köyleri olarak bilinmektedir. Müslüman halkın Yezidilerin şeytana taptığına inanması, birlikte yaşadıkları yerlerde onlara karşı önyargılı davranılmasına, baskı yapılmasına ya da dışlanmalarına neden olmuştur. Bu yüzden son 20-30 yıl içinde Türkiyeli Yezidilerin büyük bölümü başta Almanya olmak üzere Belçika ve Fransa gibi Avrupa ülkelerine göç etmiştir. Türkiye genelinde nüfusları 500 kişinin altına inen Yezidiler Batman’da da çok azalmış, neredeyse yok olma noktasına gelmişlerdir. Yezidiler kendilerini Ezidiyan ve Ezidi olarak adlandırır, 1930’lardan sonra Yezidi terimini de kullanmaya başlamıştır. Yezidi adının, Kürtçe “ezdam (beni yaratan)” sözcüğünden türediği kabul edilir. Yezidiler için birçok tanımlama yapılmaktadır. Bunlar arasında İslam dininden sapmış bir mezhep olduğu, Zerdüştlüğün devamı dolayısıyla Kürtlerin asıl ve eski dinleri olduğu, kökeni Orta Asya’ya dayanan bir Türk inancı olduğu ve son olarak farklı dinlerin birleşmesinden oluşan bir inanç olmak üzere dört farklı görüş bulunmaktadır. Yalnızca Yezidi olarak doğanların Yezidi olabilmesi nedeniyle “etnik din” olara da kabul edilmektedir. Yezidiler Kürtçe konuşmaktadır, ancak Yezidilik ulusal bir kimliği olmayan dini bir cemaattir. Yezidilerin Süryanilerin güneş kültü inancını sürdürmeleri, Şeyh Adi’nin Lübnanlı bir Arap dervişi olması ve ona ilk inananların Araplar oluşu, Yezidi Şeyhi Muaviye bin İsmail’in atalarının Asurlar olduğunu öne sürmesi, büyük bölümünün ana dilinin Kürtçe oluşu, Yezidiliğin ulusal bir kimlik olmaktan çok, sentez bir inanç olduğunu kanıtlamaktadır. Yezidi inancında birçok din ve inancın izi görülmektedir. Yezidilikteki Güneş ve Aya tapınmanın putperestlikten; dualizmin Zerdüştlükten; vaftiz, takdis ayini ve şarap içmenin Hıristiyanlıktan, sünnet, oruç ve kurbanın Müslümanlıktan Yezidi inancına geçtiği kabul edilmektedir. Yezidilerle Sabiiler arasında da üç vakit kılınan namaz gibi özellikle ibadet açısından büyük benzerlikler bulunmaktadır. Arap kökenli ve Müslüman bir din adamı olduğu bilinen Şeyh Adiy bin Misafir Yezidiliğin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Yapısındaki farklılıklarıyla Mezopotamya’daki diğer dinlerden ayrılan Yezidilerin dini ve kültürel tüm anlatıları sözlü kültüre dayanmaktadır. Yezidi sözlü kültürü Müslüman Kürtlerle benzerlikler taşımakla birlikte belirgin farklara da sahiptir. Stranlar (müzik eşliginde söylenen şarkılar) ve Kilamlar (Dengbejler -icracılar tarafından söylenen farklı konulardaki şarkılar) Yezidi sözlü kültürün önemli kaynakları arasındadır.One of the fading colors of Batman is the Yezidis. Not long ago, Turkey’s most crowded Yezidi population lived in Batman and especially in the villages of Beşiri. Oğuz and İkiköprü Towns, and Onbaşı, Deveboynu, Kuşçukuru, Yolkonak, Uğurca, Üçkuyular, Kumgeçit, Uğrak and Kurukavak (Hamduna) Villages, and Ekinciler and Meydancık hamlets of Beşiri, and Yolveren Village of Batman are known as Yezidi villages. The Muslim people there thought that Yezidis believed in Satan, which caused them to be prejudged, oppressed, and excluded from the society where they lived together with the Muslims. Therefore, in the last 20-30 years most of the Yezidis from Turkey immigrated to European countries such as Belgium, France and especially Germany. With a population of less than 500 all over Turkey, The Yezidis are a very small number in Batman, in fact they’re about to disappear there. The Yezidis call themselves “Ezidiyan” and “Ezidi” and after 1930s they also used the term “Yezidi”. It is known that the word Yezidi is derived from the Kurdish word “ezdam”, which means “creator of me”. There are four different views to describe the Yezidi: a religious sect deviated from Islam; the original and former religion of the Kurdish as a continuation of Zoroastrianism; a Turkish belief dating back to Central Asia, and finally a belief consisting of a combination of various religions. Because only those who are born as Yezidis are called Yezidis, it is also considered as an “ethnic religion”. Yezidis speak Kurdish but Yezidism is a religious community without a national identity. The facts that Yezidis follow the belief of Assyrian cult of the sun; Sheikh Adi is an Arabic dervish from Lebanon and his first believers are the Arabic; Yezidi Sheikh Muaviye bin İsmail suggests that his ancestors are Assyrians; and most of the Yezidis’ language is Kurdish all prove that Yezidism is a synthesized belief rather than a national identity. One can see traces of many religions and beliefs in Yezidi belief. It is considered that in Yezidism, worshipping the sun and the moon has passed to the Yezidi belief from idolatry; dualism from Zoroastrianism; baptism, blessing ritual and wine drinking from Christianity; circumcision, fast and sacrifice from Islam. Yezidis and Sabians have some features in common especially in terms of worship such as three time prayer. Sheikh Adiy bin Misafir, an originally Arabic muslim religious functionary, is deemed as the founder of Yezidism. Yezidis’ religion, which is different with its structure from the other religions in Mesopotamia, and all their cultural narratives are based on oral tradition. Yezidis’ oral tradition and Kurdish Muslims have both similarities and definite differences. Strans (songs accompanied by music) and Kilams (songs with various themes sung by bards (Dengbejs) – performers) are among notable sources of Yezidi culture.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessBatmanYezidilerArticle1111431152