Kalaycı, ÜnalSeven, Şehmus2025-02-262025-02-262025-01-20Seven, Ş. (2025). Alfanümerik sözcük yapma yolu ve alfanümerik sözcükler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Batman.https://hdl.handle.net/20.500.12402/4923Dil, zamanın şartlarına uyum sağlayan esnek bir iletişim aracıdır. Hızla gelişen bilim ve teknoloji, yeni nesne ve kavramların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu yeni nesne ve kavramları karşılamak için çeşitli kelime yapma yollarına başvurulmaktadır. Yeni sözcük yapma, doğal olarak her dilin kendi yapı ve olanakları çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Türkçe, yapı bakımından eklemeli diller grubunun sondan eklemeli diller alt sınıfında yer almaktadır. Türkçede ihtiyaç duyulan sözcüklerin yapımında en yoğun kullanılan iki yol, sözcük türetme ve birleştirmedir. Türetme yolu da aslında birleştirme mantığına dayanmaktadır. Sözcük yaparken farklı biçim birimleri birleştirilerek yeni yapılar oluşturulmaktadır. Geleneksel birleştirme modellemeleri, sözcük + ek ve sözcük + sözcük birleşimi şeklindedir. Karma yöntemi denilen sözcüklerin bazı bölümlerinin birleştirilmesi biçiminde [(ak)ıllı + (bil)et > akbil, arge > (ar)aştırma + (ge)liştirme vb.], başharfleştirme yolu denilen sözcüklerin baş harflerinin birleştirilmesi biçiminde (Türkiye Otomobil Girişim Grubu >TOGG, Toplumsal Olaylara Müdahale Aracı >TOMA vb.) yapılan birleştirmeler vardır. Alfanümerik yapılar harflerin ve sayıların birleştirilmesiyle oluşturulur. Bir nesne ve kavrama karşılık kullanılan bu yapılar, birer anlam birimi olarak kullanılmaktır. Bu dil yapıları; harf + sayı, sayı + harf, sözcük + sayı, sayı + sözcük, sayı + ek biçimleriyle karşımıza çıkabilmektedir. Bu sözcüksel yapılar, çeşitli ad türlerinde (kişi adı, ürün adı, marka adı, kurum adı, terim vb.) kullanılabilmektedir. Söz gelimi İSO 9000 belgesi söz varlığı bir kalite standardını ifade ederken 3D gözlük üç boyutlu gösteren teknolojik bir gözlüğü, K2 Dağı dünyanın en yüksek ikinci dağını, B12 vitamini bir biyokimya terimini karşılamaktadır. Alfanümerik adların ortaya çıkmasında üretilen ürünlerin çeşitliliğinin isim bulmakta zorluklara neden olması, bilişimde güvenlik sorunlarının önüne geçme çabası, marka adı yapımında yerleşik algı ve yargıların pazarlamaya etkisi; hızlı, kısa ve etkili isimlendirme isteği gibi sebepler sıralanabilir. Konuşma ve yazı dilinde kısaltma eğilimi de bu yapıların oluşumunda etkili olmuştur. Kısaltılan sözcükler harflerle karakterize edilebilmekte, sayılar da nesne veya kavramın bir yönüne işaret edebilmektedir. Alfanümerik dil yapılarının dilde kullanılması ve bazı alfanümerik yapıların sözlüklere de girmiş olması bu yapıların sözlükselleşebileceğini göstermektedir. Geleneksel sözcük yapısı görünümüne uymayan bu dilsel yapılar biçim bilimi açısından dikkate değerdir. Bu çalışmayla alfanümerik dil yapıları, söz varlığı olarak ele alınmış ve alfanümerik sözcük yapımının literatürede tartışılması amaçlanmıştır. Ayrıca bu dilsel yapılar üzerinde ileride yapılacak dil bilimsel çalışmalar için teorik bir zemin oluşturularak modern dil bilimi çalışmalarına katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.Language is a flexible tool of communication that adapts to the conditions of its time. The rapid advancement of science and technology leads to the emergence of new objects and concepts. To address these new objects and concepts, various methods of word formation are employed. The creation of new words is naturally carried out within the framework of each language's unique structure and possibilities. Turkish, in terms of its structure, is classified under the group of agglutinative languages, specifically as a language with suffixation. In Turkish, the most commonly used methods for generating the necessary words are derivation and compounding. The derivation method is essentially based on the logic of compounding. When forming words, different morphemes are combined to create new structures. Traditional compounding models include combinations like word + suffix and word + word. There are also methods such as blending, where parts of words are combined [(e.g., akıllı + bilet > akbil, araştırma + geliştirme > arge)], and acronymization, where the initials of words are combined (e.g., Türkiye Otomobil Girişim Grubu > TOGG, Toplumsal Olaylara Müdahale Aracı > TOMA). Alphanumeric structures are created by combining letters and numbers. These structures are used as semantic units to represent objects and concepts. They can appear in forms such as letter + number, number + letter, word + number, number + word, and number + suffix. These lexical structures are used in various naming categories, such as personal names, product names, brand names, institutional names, and terminology. For example, the term ISO 9000 represents a quality standard, 3D glasses refers to technology for three-dimensional viewing, K2 Mountain denotes the world's second-highest mountain, and B12 vitamin corresponds to a biochemical term. The emergence of alphanumeric names can be attributed to several factors, including the difficulty of finding unique names for diverse products, efforts to address security issues in computing, the impact of established perceptions and judgments on marketing in brand naming, and the desire for quick, concise, and effective naming. The tendency to abbreviate in both spoken and written language has also influenced the development of these structures. Abbreviated words can be characterized by letters, while numbers may signify a particular aspect of the object or concept. The use of alphanumeric structures in language and the inclusion of some alphanumeric forms in dictionaries indicate the potential for these structures to become lexicalized. These linguistic structures, which do not conform to traditional word formation models, are noteworthy from a morphological perspective. This study examines alphanumeric linguistic structures as part of the lexicon and aims to discuss alphanumeric word formation within the literature. Furthermore, by providing a theoretical foundation, it seeks to contribute to modern linguistic studies and to future research on these linguistic forms.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessSözcükSözcük YapımıBirleştirmeAlfanümerik SözcüklerWordWord FormationCompoundingAlphanumeric WordsMaster Thesis