Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı, Tez Koleksiyonu
Bu koleksiyon için kalıcı URI
Güncel Gönderiler
Öğe BDM tabanlı akıllı kütüphane tarama ve diyalog sistemi(Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2025-07-17) Gök, Suat; İş, HafzullahBu çalışma, Batman Üniversitesi için özel olarak geliştirilen BDM (Büyük Dil Modeli) tabanlı yapay zekâ destekli akıllı kütüphane tarama ve diyalog sisteminin teknik altyapısı, mimarisi ve performans değerlendirmelerini kapsamlı şekilde ele almaktadır. Geleneksel OPAC (Online Public Access Catalog) sistemlerinin kısıtlılıkları ve kullanıcı beklentilerindeki artış göz önünde bulundurularak, literatürde yer alan çağdaş bilgi erişim teknikleri incelenmiş; özellikle vektör tabanlı veri yapıları, Retrieval-Augmented Generation (RAG) mimarisi, kullanıcı geri bildirimleri ile beslenen model iyileştirmeleri (Reinforcement Learning with Human Feedback - RLHF), çok modelli yapılar (ensemble learning), tarihsel tutarsızlık tespiti ve Explainable AI (XAI) yöntemleri detaylandırılmıştır. Sistem, Python programlama dili ve LangChain framework’ü kullanılarak çoklu kaynaklardan bilgi sorgulama kapasitesine sahip şekilde tasarlanmıştır. Bilgi kaynakları arasında öncelikle Batman Üniversitesi’nin YORDAM katalogu, ardından üniversitenin e-Arşiv platformu ve son olarak ChatGPT destekli web arama modülü bulunmaktadır. Bu çok aşamalı sorgu zinciri, kullanıcının arama deneyimini optimize etmekte ve daha kapsamlı, doğru ve güncel bilgiye erişim sağlamaktadır. Chroma tabanlı vektör veritabanı ise yüksek verimli bellek yönetimi ve anlamsal arama fonksiyonları sunarak sistemin performansını artırmaktadır. Ayrıca, sistemde kullanıcıların geri bildirimleri toplanarak RLHF yaklaşımı ile modellerin sürekli güncellenmesi ve öğrenmesi sağlanmaktadır. Bu sayede sistem, hem teknik hem de kullanıcı deneyimi açılarından dinamik ve adaptif bir yapıya kavuşmuştur. Tarihsel tutarsızlık tespiti gibi ileri analiz modülleri, bilgi güvenilirliğini artırırken, Explainable AI teknikleri ile kullanıcılar ve kütüphane personeli için sistem çıktılarının şeffaf ve anlaşılır olması hedeflenmiştir. Araştırma bulguları, geliştirilen sistemin bilgi erişim hızını anlamlı düzeyde artırdığını, arama sonuçlarının doğruluğunu iyileştirdiğini ve kullanıcı memnuniyetini yükselttiğini ortaya koymaktadır. Türkiye’deki üniversite kütüphaneleri için örnek teşkil edebilecek bu entegre ve sürdürülebilir yapay zekâ destekli kütüphane sistemi, akademik araştırma süreçlerinin etkinliğini artırmaya yönelik önemli bir katkı sağlamaktadır.Öğe Açık bilim ve akademisyenlerin açık bilime karşı tutumları: Batman Üniversitesi örneği(Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2023-02-03) Gök, Suat; Alat, Bilalİnsanlık, evren var olduğundan beri bilgiye erişmeye ihtiyaç duymuştur. Her şeyden önce, bilimsel bilgi üreten, akademik yayın yapan ve bilimsel bilgiye erişme ihtiyacı duyan herkes için bilimsel bilgiye ulaşılabilirlik önemlidir. Bu bağlamda, yükseköğretimin temelini oluşturan üniversite kütüphaneleri ve Türkiye'deki üniversitelerin bilimsel denetimi için oluşturulan Yükseköğretim Kurulu (YÖK) bilimsel bilgiye erişimde önemli rol oynamaktadır. Ülkemizde ise bilimsel yayınların ulaşılabilirliği ve akademik bilginin yaygınlaştırılması konusunda sorunlar yaşanmaktadır. YÖK'ün bu sorunların çözümünde yaptığı çalışmaların amacı, her üniversitenin kendi bünyesinde bir açık erişim arşivi oluşturması ve açık erişim politikası ile açık erişim arşivlerini desteklemeye çalışmasıdır. Aynı zamanda üniversitelerde bilimsel bilgiye erişimin belli bir sistematiğe uygun olarak gerçekleştirilmesi için ücretsiz erişim arşivleri oluşturulmaya başlanmıştır. Bu süreçte YÖK, üniversite uygulamalarına dayalı olarak üniversite açık erişim arşivleri ve politikaları hakkında düzenli olarak bilgi toplamaya başlamıştır. Açık erişim yayıncılık, geleneksel/ticari yayıncılığa alternatif bir model olarak ortaya çıkmış ve bilimsel iletişimin karşılaştığı bazı sorunları ortadan kaldırmak için geliştirilmiştir. Açık erişim olgusundan önce, basılı dergi ve yayınlar fiyatları çok yüksekti ve abonelik sayıları sürekli düşüyordu. Birçok kütüphane bu süreçten olumsuz etkilenmiş ve birçok dergi aboneliğinden vazgeçmek zorunda kalmıştır. Bu durum, kullanıcılarına güncel bilgiler sunmada önemli bir rolü olan kütüphanelerin gerekli bilgileri sunabilmelerini zorlaştırmakta ve onları yeni araştırmalar yapmaya teşvik etmektedir. Bu sorunları ortadan kaldırmak için "Altın Yol" ve "Yeşil Yol" olarak adlandırılan yayıncılık modeller geliştirilmiştir. Bilimsel iletişim için oldukça faydalı olan Açık Bilim ile Açık Erişim olgularının ve faydalarının araştırmacıların büyük çoğunluğunun tam olarak farkında olmadığı düşünülmektedir. Bu nedenle, araştırmacıları/öğretim elemanlarını geliştirmek ve/veya duyarlı hale getirmek gereklidir. Bu çalışmada açık erişim, açık bilim ve açık veriyi geliştirme, türleri ve işlevleri, avantajları, açık erişim, açık bilim ve açık veri rehberleri, telif hakları, açık erişim ve açık bilim politikaları ve mevzuatı, Türkiye’de açık erişim arşivlerinin özellikleri, kütüphanelerin açık erişimdeki yeri ve Batman Üniversitesi kurumsal açık arşiv (KAA) çalışmaları ve öğretim elemanlarının bu konu hakkındaki bilgi düzeyleri araştırılacaktır. Araştırmanın temel amacı, dünyada ve Türkiye'de açık erişim arşivlerin gelişimini araştırmak, öğretim elemanlarının KAA'nın etkin kullanımına ilişkin farkındalıklarını belirlemek ve öğretim elemanlarının tutum ve görüşlerini ortaya çıkarmaktır. Bu araştırma ile Batman Üniversitesindeki KAA'nın gelişimini kolaylaştıracak altyapı hakkında veri elde edilmesi amaçlanmaktadır. Öğretim elemanlarını bilinçlendirmek ve kaliteli açık erişimli yayınlardan yararlanmalarını ve yayınlarını açık erişimli olarak yapmaları için farkındalık kazandırmak çalışmanın dolaylı amaçlarından biridir. Aynı zamanda, kamuoyunu bilinçlendirmek için açıklanacak araştırma sonuçlarının, diğer üniversitelerin KAA yöneticilerine yol göstereceği düşünülmektedir. Öğretim elemanlarının Açık Erişim ve Açık Bilim konularındaki farkındalık düzeylerini belirlemek için anket teknikleri kullanılmıştır. Farklı katılımcı türlerinden toplanan veriler, SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan bu çalışmayla Batman Üniversitesi öğretim elemanlarının arasında Açık Bilim ve Açık Erişim bilgi düzeylerinin düşük olduğu ve Açık Bilim ile Açık Erişim hakkında bilgiye sahip olduklarını düşünmelerine rağmen konu hakkında detaylı bilgilere sahip olmadıkları tespit edilmiştir. Açık Bilim ve Açık Erişim olgusu için kurumsal farkındalığı artırmak amacıyla, öğretim elemanlarına ve araştırmacılara "seminerler", "brifingler ", "konferanslar", "Hizmet içi eğitimler", "konu odaklı araştırma" ve "oryantasyon çalışmaları" sunulmalıdır. Öğretim elemanlarının Açık Bilim ve Açık Erişim olguları hakkında detaylı bilgiye sahip olmasalar da Açık Bilim ve Açık Erişim olgularına karşı ön yargıları olmadığı belirlenmiştir.Öğe Arap Baharının Türkiye-Suriye ilişkilerine etkileri(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-07-17) Besen, Yaşar; Cihangir, MuratOrtadoğu bölgesi tarih boyunca içinde bulundurduğu devletler ile barındırdığı toplumlar açısından, krizlerin ve çatışmaların neredeyse son bulmadığı, etkilerinin sonraki dönemlere yansıdığı ve ilişkilerin bunun üzerine kurgulanıp özellikle de devlet politikalarının bu zeminde belirlendiği bir coğrafya olmuştur. Yakın zaman olarak adlandırabileceğimiz I. Dünya Savaşı ve sonrasında ki gelişmeler bu tarihi mirasın devredildiği bir dönem olarak kendini göstermiştir. Ortadoğu coğrafyası; devletler nezdinde taşların yerine oturtulamadığı bu yeni dönemle, iki kutuplu dünya düzeninin bölgedeki yansımasını ve devletlerin birbirleri ile olan ilişkilerindeki etkilerini günümüze taşımış oldu. Soğuk Savaşın sona ermesiyle beraber Yeni Dünya Düzeni veya Küreselleşme olarak da adlandırılan içinde bulunduğumuz bu dönemle birlikte ülkeler, birbirleri ile olan mücadelelerini yine geçmişteki birikimleri doğrultusunda çoğu kez çekişme bazı zamanlar ise çatışma hali ile geçirmişlerdir. Bu bakımdan Arap Baharı, devletlere ve halklara sirayet eden tarihi mirasın bu dönemdeki yansıması olarak görünebilmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, Arap Baharının Türkiye-Suriye ilişkilerine etkilerini analiz etmektir.
