Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Tez Koleksiyonu

Bu koleksiyon için kalıcı URI

https://hdl.handle.net/20.500.12402/1653

Listeleniyor 1 - 20 / 49

B/157 numaralı Bursa şer’iyye siciline göre Bursa’da sosyal ve ekonomik hayat
(Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, 2021-07-01) Demirtaş, Kenan; Alaca, Hanife
1725 tarihli B/157 numaralı Bursa şer’iyye sicilinin transkripsiyon ve değerlendirmesi yöntemi ile oluşturulan bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin hukukî süreci ve bu sürecin idarî yapı bazında oluşturduğu düzenin incelenmesi tezin çıkış noktası olmuştur. Osmanlı şehir tarihi çalışmalarının kuşkusuz en önemli kaynakları arasında şer’iyye sicilleri gelmektedir. Sicil kayıtları incelenerek bir bölgenin hukukî, idarî, sosyal ve ekonomik yapısı hakkında ayrıntılı bilgiler elde edilebilir. Bu çalışmada B/157 numaralı Bursa kadı sicilinde üç yüz on bir belge incelenerek, Bursa’nın idarî yapısı, sosyal, kültürel ve ekonomik durumu tespit edilmeye çalışıldı. Bu çalışmaya Bursa’nın tarihsel sürecinden bahsedilerek başlanmıştır. Daha sonra şer’iyye sicili ve Osmanlı’da hukuku ele alındı. Burada sicillerde kullanılan belge çeşitleri konularına göre tasniflendirildi ve açıklandı. Tezin birinci bölümünde ise Bursa’nın idarî yapısı üzerinde duruldu. İkinci bölümde Bursa’nın sosyal ve kültürel yapısı ele alındı. Üçüncü bölümde ise Bursa’nın ekonomik yapısı hakkında bilgiler yer almaktadır.
3268 numaralı Karaman Konya Eyaleti Hamidili Sancağı tefenni Müslim nüfus defterinin transkripsiyon ve değerlendirmesi
(Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, 2021-06-28) Yakut, Rojda; Türkmen, Mustafa Nuri
OsmanlıDevleti’nde modern anlamda ilk nüfus sayımı 1831 senesinde yapılmaya başlanmıştır. Bu tarihten önce farklı dönemlerde vergi ve arazi tespitine yönelik yapılan sayımlar görülmektedir. Bu sayımlar bölgenin genel yapısı hakkında detaylı bilgi vermede yetersiz kalmıştır. Ama modern anlamda yapılan nüfus sayımları sonucunda elde edilen defterler, o dönemin sosyo-ekonomik, idari ve demografik yapısı hakkında önemli bilgiler içermektedir. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunan H.1256 / M.1840 yılına ait NFS.d kodu 3268 Numarası ile kayıtlı olan Tefenni Müslim Nüfus Defteri baz alınarak elde edilen çalışmamızda Osmanlıda nüfus ve Tefenni Kazasının kısa tarihi ele alınmış ve 3268 numaralı defterdeki veriler incelenmiştir. Buna göre defterde kayıtlı olan Müslüman erkek nüfusun isimleri, lakapları, unvanları ve meslekleri ele alınmıştır. Bunun sonucunda defterin transkripti yapılarak elde edilen sonuçlar tablo ve grafik haline dönüştürülmüştü
566 numaralı (H.1196-1197/M.1782-1783) Karaferye kazası şer’iyye sicili transkripsiyon ve değerlendirmesi
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020-09-10) Çelik, Sadiye; Nasıroğlu Aydın, Mehtap
Karaferye(Béroia/Véria) kazasının sosyal, ekonomik ve idari hayatına ışık tutan 566 Numaralı Karaferye kazası şer’iyye sicili, 1782-1783 (1196-1197) yıllarını kapsamaktadır. Toplam dört bölümden oluşan çalışmamızın giriş bölümünde şer’iyye sicillerine değindikten sonra ikinci bölümde Karaferye kazasının tarihine ve Osmanlı’da hukuk konusuna odaklandık. Sicilin transkripsiyonu yapıldıktan sonra da bazı önemli konu başlıkları altında değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Vergiler ve vergilerin toplanmasında meydana gelen aksaklıklar, sicilin önemli bir kısımını oluşturmaktadır. 96 hükümden oluşan şer’iyye sicilinde şehir hayatına ayna tutan başlıca konular şunlardır; vergiler, tayinler, miras kayıtları, vakfiye kayıtları, zahire, et ve kalyoncu ihtiyaçları, borç-alacak meseleleri, arazi mülkiyeti, eşkiyalık, darp etme, hırsızlık ve gasp. Sicil, bize aynı zamanda yargıç, ve yerel yönetici olarak görev yapan kadının Osmanlı şehir hayatındaki kilit konumunu da göstermektedir.
Geleneksel ile çağdaş arasında kalmış bir kurum: Darü’l-Fünûn
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020-10-30) Kaya, İlyas; Özteke, Fahri
Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi ile eğitimde başlayan modernleşme hareketleriyle birlikte askeri eğitim veren okulların dışında sivil eğitim kurumları da açılmaya başlamıştır. Özellikle yükseköğretim alanında medreselerin işlev kaybetmesi, eğitimde yeni arayışlara neden olmuştu. Devrin şartları gereği Fransa ile yakınlaşan Osmanlı devlet adamları, Fransa’daki eğitim sistemini Osmanlı eğitim sistemine uyarlamaya çalışmışlardı. Bunun sonucunda medreseler dışında yükseköğretim alanında eğitim verecek olan Darü’l-fünun fikrinin oluşmasına zemin hazırlamıştı. Türkiye’deki modern üniversitelerin temeli sayılan Darü’l-fünunun 1863 yılında başlayan serüveni, 1900 yılına kadar devam etmiş. Bu süreç içerisinde üç defa açılıp kapanmıştı. Bu tarihten sonra devrin siyasi şartlarına göre şekillenen Darü’l-fünun, Cumhuriyet Dönemi’ne kadar intikal etmişti. Araştırmamızda Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne Darü’l-fünunun modernleşme serüveni ele alınmış, Atatürk devrimleri sırasında Darü’l-fünunun nasıl bir bakış açısına sahip olduğu ve devrimlere olan katkısı ele alınarak İstanbul Üniversitesinin temel oluşum noktası çözümlenmeye çalışılmıştır.
421 numaralı (h.1311-1327/m.1893-1909) Siirt şer’iyye sicili transkripsiyon ve değerlendirmesi
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020-06-26) Gök, Pınar; Aydın Nasıroğlu, Mehtap
Tezimizin ana eksenini oluşturan 421 Numaralı Siirt Şer’iyye Sicili M.1893- 1907 tarihleri arasını kapsayan mahkeme kayıtlarından oluşmaktadır. Sicilin başlıca konuları arasında miras ve terekeler, nafaka ve mehir talepleri, çoğunlukla boşalan eytam müdürlüklerine yapılacak olan vekil tayinleri, eytam müdürlükleri vasıtasıyla yetim çocukların varsa mirasları ve mallarının vasi tayini yoluyla korunması, yine bu vasiler vasıtasıyla bu çocukların büyütülmesi gibi kayıtlara rastlanmıştır. Bunun dışında defterde mübarek üç ayların başlangıcının çeşitli sebepler yüzünden belirlenememesinin yetkili makamlara bildirilmesi, vakfiyelere yapılacak olan tayinler ve bu tayinler sırasında çıkan anlaşmazlıklara da rastlanılmıştır. Bu defterin incelenmesi özellikle şehir tarihçiliği bakımından önem arz etmektedir. Böylelikle şehrin sosyo-kültürel, ekonomik, idari ve tarihi yönleri çalışmamızda aydınlatılmaya çalışılmış hukuk, mahkemeler ve kadı defterleri olarakta adlandırılan şer’iyye sicillerinin muhtevası hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmamız giriş ile birlikte, şehrin tarihi serüveni, sicilin transkripsiyonu ve değerlendirmesi olarak üç bölümden oluşmaktadır.
Ortaçağ’da Avrupalı seyyahların kayıtlarında Prester John
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-11-22) Toprak, Uğur; Ağır,Abdullah Mesut
Bu çalışmada Ortaçağ Avrupalı seyyahların kayıtlarında geçen ve bu kıtada oldukça yaygın olan Prester John ile ilgili kayıtları derlemeye çalıştık. Bu bağlamda Johann de Plano Carpini, Benjamin Tudela, Willem Rubruck, Jean de Joinville, Marco Polo, Odoric Pordenone, Sir John Mandaville ve Pero Tafur’un seyahatnameleri ayrı başlıklar altında incelenmiş ve bunların çalışmalarında geçen Prester John ile ilgili kayıtları derlenmiştir. İlk Haçlı seferi istisna edilecek olursa Hıristiyan Avrupa ve Türk-İslâm devletleri ile yapılan mücadelelerin genellikle yenilgiyle sonuçlanması, Moğolların girişmiş oldukları istila hareketleri münasebetiyle Roma Haçlı ruhunu yeniden canlandırmak ve Müslümanlara karşı tertip edilecek diğer Haçlı Seferleri’ne taraftar bulmak amacıyla bu söylenceyi ortaya atmışlardır. Papalık tarafından ortaya atılmış olan bu söylenceye göre Prester John adındaki Rahip Kralın Hıristiyan olduğu, Katolik Avrupa ile Müslümanlara karşı birleşmeye meyilli olduğu fikirleri mezkûr kraldan geldiği iddia edilen bir mektup metnine istinaden ileri sürülmüş ve bu amaçla Haçlı güçleri motive edilmiştir. Prester John ve ülkesinin varlığına ilişkin deliller arayan Hıristiyan dünyasının bu arayışında en büyük rolü seyyahlar üstlenmişlerdir. Zira kimi zaman Papalık kimi zaman da tarikatlarca aldıkları çeşitli vazifelerle başka topraklara yolculuk eden bu seyyahlar Prester John’un mevcudiyetini araştırmış ve bu kral ile ilgili bilgilere seyahatnamelerinde yer vermişlerdir.
181 numaralı Harput şer'iyye sicilinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi (Hicri 1041-1042/miladi 1632-1633)
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-09-27) Erzengin, Adem; Türkmen, Mustafa Nuri
Şer’iyye sicilleri eski dönemlerde olduğu gibi Osmanlı’nın da kendi şer’iyye sicilleri kendi tarihinin aydınlatılmasında en önemli kaynaklardandır. Şer’iyye sicillerinin ihtiva ettiği bilgiler tahlil edildiği döneme ışık tutar. Dönemin idari ve askeri yapısı, soysa-ekonomisi hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır. Nitekim araştırma çalışmamıza konu olan 181 envanter numaralı Harput şer’iyye sicili tarih araştırmacılarına yazıldığı dönemin yukarıda saydığımız konular hakkında detaylı bilgiler sunar. 181 numaralı Harput şer’iyye sicilinde; satış akdi, alacak-verecek meselesi, miras paylaşımı, nafaka ve hibe gibi davalar yoğunluktadır ve bu davalar şer’i hukuka göre kadı tarafından hüküm verilip daha sonra muhkem neticeye ulaşan dava kayıtlarını ihtiva eder. Mahkemeye sicil incelendiğinde anlaşılacağı üzere hem müslim hem de zimmîler eşit haklarla başvurup haklarını şer’i mahkemede şer’i hukuka göre arayabilmişlerdir. Dolayısıyla şer’iyye sicilleri döneme ışık tutması açısından çok ehemmiyetli kaynaklardandır.
152 numaralı Edirne şer'iyye sicilinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-10-21) Kürküt, Mehmet Arif; Türkmen, Mustafa Nuri
Osmanlı mahkeme kayıtları olan şer’iye sicilleri bölgesel ve şehir araştırmaları tarihinde son derece önemli bir yer tutmaktadır. Bu siciller kayıt altına alındığı yerin iktisâdi içtimâi siyâsi ve idâri yapısı hakkında önemli bilgiler ihtiva eden resmi kayıtlar olduğu gibi içerisinde yer alan tereke defterleri de resmi nitelik taşıyan devlet arşivleridir. Tereke defterleri ölen kişilerin toplumsal konumlarını, demografik yapılarını, medeni hallerini, aile yapılarını, sahip oldukları her türlü menkul, gayrİmenkul mallara ait önemli bilgiler sunmaktadır. Çalışma konumuz olan 152 numaralı Edirne Şer’iye sicili de Edirne’nin bölgesel, şehirsel, sosyal, ekonomik, kültürel yapısını bizlere ulaştıran önemli bir kaynaktır. Hicri 1166-1169, Miladi 1753-1756 yılları arası tarihleri kapsayan bu defter 96 sayfa 172 hükümden oluşmaktadır. Defter Edirne şehrinin mahallelerinin sosyal yapısını, ekonomik faaliyetlerini, bu dönemde kullanılan unvân ve lakapları, dini inanışları yine siyasi, idari, demografik yapı vb. birçok yapılarına ışık tutan bilgiler içermektedir. Dört bölümden oluşan tezin birinci bölümünde genel hatlarıyla kadılık kurumu Şer’iye sicili ve Şer’iye mahkemeleri hakkında bilgiler verilip özelliklerinden bahsedilmiştir. İkinci bölümde Edirne tarihi, Edirne’nin coğrafi, sosyal ve ekonomik durumu hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde değerlendirmenin yanı sıra millet sistemi, idari birimler ve sosyal hayat hakkında bilgiler verilip belgeler özetlenmiştir. Dördüncü ve son bölümde ise defterdeki hükümlerin transkripsiyonu mevcuttur.
417 numaralı Siirt Şer’iyye Sicili transkripsiyon ve değerlendirmesi
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-11-22) Aslan, Ümran; Karlangıç, Osman
Bu araştırmanın amacı Osmanlı Dönemi’nde bir Türk şehri olan Siirt ve bağlı yerlere ait mahkeme kayıtlarını ihtiva eden 417 numaralı şer’iyye sicilinin gerekli izahat ve değerlendirmeleri ışığında transkripsiyonunu yapmak, o dönemde Siirt’in sosyal, ekonomik, hukuki ve kültürel yönlerini anlamak ve açıklığa kavuşturmaktır. Üzerinde çalıştığımız defterin kapsadığı tarihlerde Siirt Livâsı Bitlis Vilâyetine bağlı idi. 417 Numaralı defterde Osmanlı mahkemesine intikal eden davalar, vakıflar, arsa-mülk satışları, vasi tayini, askeri konular ve arzuhal kayıtları bulunmaktadır. Bölgede çok kültürlü, farklı etnik kimlikler yaşadığından bu yapı mahkeme kayıtlarına da yansımıştır. Bu nedenle çalışmamızın özünü oluşturan 417 numaralı Siirt Şer’iyye sicili belli bir dine ait kişilerin kaydedildiği defter olmaktan ziyade Müslüman ve gayrimüslimlerin kaydını içeren bir defterdir.
Birinci TBMM’de Diyarbakır milletvekilleri ve meclis faaliyetleri
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-09-27) Songan, Müjde; Türkmen, Mustafa Nuri
Bu çalışma ile 1920-1923 yılları arasındaki 1. Yasama dönemi içerisinde görev yapan Diyarbakır milletvekillerinin TBMM’deki siyasi faaliyetleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu arştırma ile bu dönemde görev yapmış olan Diyarbakır milletvekillerinin, biyografileri, meclis çatısı altında sunmuş oldukları takrir ve teklifleri ve diğer faaliyetleri ile bölgenin gelişimine, bölgedeki sorunlara çözüm üretilmesi noktasında, Türkiye siyasal yaşamına katkılarının belirlenmesi amaç edinilmiştir. TBMM çatısı altında Diyarbakır milletvekilleri görevleri süresince sosyal, ekonomik, siyasi konularda çeşitli konuşmalar yapmış ve teklifler vermişlerdir. Bu tekliflerin savaştan yeni çıkılmış olması sebebiyle genellikle savaş sırasında zarar gören bölgelerde bulunan şehirlerin imarı, yol yapımı, halka yiyecek ve ödenek sağlanması, asker teşkilatı düzenlemeleri, asker teşkilat bütçesi ve askeri kişilerin maaşları, hıyaneti-i vataniyeden yargılananlar, demiryollarının iyileştirilmesi, ülke genelinde ihtiyacı olan kurum ve bölgelere gerekli maddi ve sosyal imkanların sağlanması hususunda gerek ülke yararına olan konulardaki taleplerinin yanı sıra Diyarbakır bölgesinin temsilcileri olarak Diyarbakır ulaşımının iyileştirilmesi, Diyarbakır’da faaliyette bulunan İstiklal mahkemeleri ve daha birçok konuda öncelikle temsil ettikleri bölgenin sonra ulusal düzeyde halkın sesi ve elçisi olmaya çalıştıkları ve bu görevi vatana ve millete yararlı birer fert olarak icra ettikleri görülmüştür.
167 numaralı Edirne Şer’iyye Sicili transkripsiyon ve değerlendirilmesi
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-11-22) Gevrek, Yakup; Türkmen, Mustafa Nuri
Osmanlı devletinin sosyal ve ekonomik durumu hakkında yerel tarih açısından bilgi sahibi olmamıza yardımcı olan Şer’iyye Sicilleri defterleri araştırmacıların başvurduğu en önemli kaynaklardan birisidir. Tereke defterlerinden yola çıkarak halkın hangi mesleği icra ettiklerini ve geçimlerini sağlayabilmeleri için tarım, hayvancılık ve nakliye vesaire ile uğraşmışlardır. İnsanların eşyalarını temin etmeki bir yerden başka bir yere seyehat etmek veya yüklerini taşımada kolaylık sağlaması amacıyla binek hayvanlardan yararlanmışlardır. Bu nedenle binek hayvanlar sosyal ve ekonomik hayatta en önemli ulaşım araçları durumundadır. Ölen kişilerin menkul ve ğayrimenkullerinin malları kadılar aracılığıyla varislere teslim edilmeleri ve hangi coğrafi bölgelerde yaşadıklarını öğrenmemizde bir fikir sahibi olmamıza imkân sağlıyor. Çalışmamızın ana kaynağı Şer’iyye Sicilidir. 167 numaralı Şer’iyye Sicilleri defterleri Edirne’nin 1174-1175/ 1760-1761 yılları arasında meydana gelen gelişmeleri kapsamaktadır. Osmanlı devletinde kadı, naip, kassam, vakıf, miras, Osmanlı millet sistemi gibi konular hakkında bilgiler verilmiştir.
II-IV. dönem Cebelibereket (Osmaniye) milletvekilleri ve meclis çalışmaları
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-11-22) Altun, Mehmet; İdem, Tekin
Bu çalışmanın amacı; II-IV. Dönem TBMM’de Cebelibereket (Osmaniye) milletvekilleri ve meclis çalışmalarını ortaya koymaktır. Cebelibereket, II. Dönem TBMM’de Avni Paşa (Hüseyin Avni Zaimler) ve İhsan Bey (Mehmet İhsan Eryavuz) vasıtasıyla temsil edilmişlerdir. III. Dönem de ise Ali Rıza Bey (Bebe), Avni Paşa (Hüseyin Avni Zaimler) ve İhsan Bey Cebelibereket’ten milletvekili seçilmişlerdir. Bu milletvekillerinden Avni Paşa’nın vefat etmesi üzerine yerine Sabri Bey (Toprak) ve İhsan Bey’in Havuz-Yavuz Davası’nda suçlu bulunup Meclis tarafından milletvekilliğinin düşürülmesi üzerine ise yerine Naci Paşa (Abdullatif Naci Eldeniz) milletvekili seçilmiştir. IV. Dönem TBMM’de ise Hasan Basri Bey (Demir), İbrahim Bey (İbrahim Hakkı Mete) ve Naci Paşa Cebelibereket milletvekili olarak TBMM’de görev yapmışlardır. İncelenilen dönemler itibariyle İhsan Bey’in aynı zamanda Bahriye Nazırı olarak görev yapması, Naci Paşa’nın Mustafa Kemal Paşa’nın Harp Okulu’ndan öğretmeni olması ve ona karşı derin bir sevgi ve saygı besliyor olması sebebiyle Cebelibereket milletvekilleri sadece yöre halkı tarafından bilinen kişilerden değil ülke gündeminde bilinen şahıslardan seçilmiştir. Milletvekilleri görev yaptıkları dönemlerde ülke ve bölge sorunlarına çözüm üretecek bir meclis performansı sergilemişlerdir.
II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1919) Diyarbakır mebuslarının meclis faaliyetleri
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-11-22) Tarıncı, Salih; İdem, Tekin
Bu tez çalışmasının konusu Osmanlı imparatorluğunun son yıllarında II. Meşrutiyet’in (1908) ilan edilmesi ile tekrar açılan Meclis-i Mebusan’a seçilen Diyarbakır mebuslarının meclis faaliyetlerini kapsamaktadır. Araştırma 1908-1919 yılları arasındaki meclis çalışmalarında bulunan Diyarbakır mebuslarının özgeçmişleri; Meclisteki kanun teklif ve tasarıları hakkında görüş bildirme, söz alma, önerge, gibi faaliyetleri ile kendi seçim bölgeleri ve ülke geneline olan katkılarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu tez çalışmasının konusu olan II. Meşrutiyet dönemi Diyarbakır mebusları 1908-1919 Meclis-i Mebusan’da I. II. III. ve IV devre çalışmalarda bulunmuşlar. I. Devrede 1 mebus, II. ve III. Devrede 2 mebus Diyarbakır’dan Meclis-i Mebusan’a seçilmiş. Seçilen mebuslar meclis çalışmalarına aktif bir şekilde katılmış birçok komisyon ve şubede görev almış, birçok konuda söz almış, kanun teklifi ve önergeler vermiştir. I. Cihan Harbi ve Ülkenin işgali sırasında bile vatan uğruna görevlerini aksatmadan sürdürmüşler. Araştırmanın sonucunda Diyarbakır mebuslarının Osmanlı Ülkesini ve Diyarbakır’ı ilgilendiren birçok konuda mecliste konuşma, önerge, kanun teklifi verdikleri ve Meclis tartışmalarına aktif olarak katıldıkları incelenen meclis zabıt tutanaklarında görülmüştür.
Jacob Isidor Mombert’in “Haçlıların Kısa Tarihi” adlı eserindeki sonraki haçlı seferlerinin değerlendirilmesi (Çeviri, tanıtım ve değerlendirme)
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-06-25) Çelikal, Şehmus; Ağır, Abdullah Mesut
Haçlı Seferleri, doğu ile batının, Hristiyan ile Müslümanların karşı karşıya geldiği önemli siyasi ve askeri olaylardan birisidir. Haçlı Seferleri, siyasi, sosyal ve ekonomik düzeni bozulan Avrupa’nın Roma kilisesi öncülüğünde Hristiyanlar arasındaki birlikteliğin yeniden sağlanması amacıyla Kutsal toprakları kurtarmak gibi ateşleyici bir sloganla halkın dini duygularına dokunarak bunları kışkırtmış, bunun sonucunda milliyeti farklı pek çok Avrupalı’nın müştereken seferlere iştirakini sağlamıştır. Bu suretle 1096-1270 yılları arasında Papa’nın çağrısıyla Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden milyonlarca insan bu seferlere katılmıştır. Roma kilisesi, her ne kadar Haçlı Seferlerinin sebeplerini dini amillere dayasa da bunun asıl nedeni siyasi, sosyal ve ekonomik sebeplerde yatmaktadır. Aynı zamanda Avrupa’da baş gösteren salgın hastalıklar ve bunun akabinde görülen açlık ve sefalat bu dönem Avrupa toplumunu derinden etkileyen sosyolojik problemlerdi. Halkın bu denli olumsuzluklar içinde yaşaması sefer için yapılan çağrıya olumlu cevap vermesine neden olmuştur. “Kutsal Toprakları Kurtarmak” deyimin yanında olumsuzluklar içinde yaşayan halka doğudan elde edecekleri zenginlikler anlatılmış ve halkın heyecanla sefere katılması sağlanmıştır. İslâm topraklarına yapılan bu seferler başta kısmen başarılı olsa da genel sonuçları itibariyle başarısız olmuştur. İki yüz yıllık bu savaş tecrübesi Haçlılara doğu’nun hiçbir zaman alınamayacağını öğretmiştir.
626 numaralı Diyarbakır şer’iyye sicili’nin transkripsiyonu ve değerlendirmesi (H. 1206- 1207 / M. 1792 – 1793)
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-06-26) Aktaş, Bilal; İdem, Tekin
Şer’iyye sicilleri, Osmanlı Devleti sosyal, kültürel, iktisadi ve ictimai konular üzerine araştırma yapacaklar için son derece önemli kaynaklardandır. Çünkü şer’iyye sicilleri kayıt altına alındığı döneme ışık tutar. Bu siciller, Osmanlı Devleti’nin hukuk sistemi, toplum yapısı, kültürel, iktisadi ve idari yapısına dair önemli bilgiler veren birinci elden kaynaklardandır. 59 sayfadan oluşan 626 Numaralı Diyarbakır Şer’iyye Sicili’nde, (H. 1206- 1207 / M. 1792 – 1793) yılları arasında Diyarbakır’da meydana gelen ve mahkeme kayıtlarına yansıyan olayları içeren belgeler bulunmaktadır. Şer’iyye sicili’nde, İnsanlar arasında oluşan alacak-verecek meseleleri, vergi, miras, cinayet ve hırsızlık gibi birçok konuda verilen kararlar bulunmaktadır. Bu belgeler çalışmamızın temel iskeletini teşkil eder. Bu çalışmada, Şer’iyye sicili, Şer’iyye mahkemeleri, Diyarbakır tarihi ve Osmanlı Devleti dönemi Diyarbakır idari taksimatı hakkında kısaca bilgiler verildikten sonra çalışmanın esasını teşkil eden 626 Numaralı Şer’iyye Sicili’nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca çalışmanın sonunda belgede geçen Osmanlıca kelimelerinden oluşan bir sözlük ve eserin orijinal hali bulunmaktadır.
8 numaralı Bosna ahkam defteri’nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-06-26) Altunç, Nihal; Türkmen, Mustafa Nuri
Divân-ı Hümâyun, Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminden 17. Yüzyılın sonlarına değin önemini korumuştur. Nitekim devlet meselelerin görüşüldüğü bu kuruluşta; idari, askerî, hukukî, dinî ve ekonomi gibi pek çok konu burada ele alınarak karara bağlanmıştır. Divân-ı Hümâyunda halkın şikayetlerine de bir çözüm getirilmeye çalışılmış ve ilk etapta Şikayet Defterleri adı altında sonrasında Ahkam Defterleri adıyla kayıt altına alınması sağlanmıştır. Bu kayıtlardan Bosna’ya ait 8 Numaralı Ahkâm Defteri çalışma konumuz olup, 128 sayfa 249 hükümden oluşmaktadır. (H. 1229-1241 / M. 1813-1825) tarihlerde Bosna’nın sosyal hayatı hakkında önemli bilgiler veren bu defter, incelenerek bilim dünyasına kazandırılmak istenmiştir. Üç bölümden oluşan tezin birinci bölümünde Bosna tarihi, Osmanlının adalet anlayışı, Osmanlı toprak rejimi, vergi sistemi, defterde adı geçen vergiler, Ahkâm Defterleri ve son olarak 8 Numaralı Bosna Ahkâm Defteri ile alakalı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde defterdeki hükümlerin transkripsiyonu mevcuttur. Üçüncü bölümde ise kişiler arasında alacak verecek meseleleri, tımarla ilgili problemler, sipahilerin halk üzerindeki zorbalıkları, müslim ve gayrimüslim halk arasındaki sorunların yanı sıra müslim ve gayrimüslimlere zarar verilmemesine yönelik tembihler, vakıflarla ilgili meseleler, vergi, miras, gasp, toprak meseleleri gibi konular değerlendirilerek, hükümlerle örneklendirilmiştir.
293 numaralı Diyarbekir şer’iyye sicili transkript ve değerlendirmesi
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-08-09) Öner, Vahyettin; Alaca, Hanife
Bu araştırmanın amacı, Diyarbakır örneği bağlamında Osmanlı ailesini, Osmanlı Devleti’nin sosyal ve ekonomik yönünü açıklığa kavuşturmaya vesile olmaktır. Bu maksatla; Diyarbakır şehrinin şer’iyye sicilleri tetkik edilmiştir. Çalışmada Diyarbakır şehrinin sosyal, kültürel, ekonomik yönleri incelenmiştir. Sicili üzerinde çalıştığımız Diyarbakır merkezi olan Amid’in şark ve garb olarak iki kısma ayrılmış nahiye ve köylerin yanı sıra başka şehirlerden gelen ve misafir olarak kalmaktayken vefat eden misafir kimselerin isimlerinin bulunduğu kısım da bulunmaktadır. Bölgede çok sayıda etnik grup olmakla beraber kayıtlardan da anlaşıldığı üzere sadece Müslüman ahalinin kayıt edildiği defter olmaktan ziyade karışık ve merkezi bir defter kaydı olarak her etnik ve dinden insanların kayıtları yer almaktadır. Bölgenin etnik ve dini çokluğu, dillerin, kültürlerin, dinlerin kaynaştığı ve beraber yaşadığı bir yer oluşu ona ayrı bir özellik kazandırmaktadır. Nitekim bu özellik yer, şahıs, mahalli isimlerin doğru tespitini güçleştirmiştir. Sicilin transkripti sırasında arşivde yıpranma ve yazıların silikliği sebebiyle transkript sırasında oldukça zorluk çekilmiştir. Şer’iyye sicilleri üzerinde yapılan çalışmalar sayesinde günümüzdeki insanlar kendi atalarının geçmişteki isimlerini, mal varlıkları ve günlük yaşamda kullandıkları eşyaları bilmelerine olanak sağlamaktadır. Aynı zamanda insanlar arası ve insan devlet hukuk sistematiğine ışık tutması sicillerin bir diğer önemli boyutudur.
433 numaralı Birecik şer’iye sicili transkripsiyon ve değerlendirmesi
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-08-09) Erez, İbrahim; Alaca, Hanife
Şer’iyye Sicilleri Osmanlı Devleti’nde kaza idari birimi altında, davalarda verdikleri kararların ve merkezden gelen emirlerin kaydedildiği defterlerdir. Bizim araştırdığımız tezin konusu ise 433 Numaralı Birecik Şer’iyye Sicilidir. Bu sicilden yararlanarak Birecik’in sosyal, ekonomik, kültürel, bölgesel ve kent yapısını ayrıntılı bir şekilde görebiliriz. Bu yönden şer’iyye sicillerinin ehemmiyeti çok büyüktür. Birecik’e 1899-1900 yılları arasında sosyo-kültürel açıdan baktığımız zaman yoğun olarak Müslümanların kısmende olsa gayr-i müslimlerin hayatlarını idame ettirdiklerini görüyoruz. Genelde Müslümanlar; tarım, hayvancılık, ziraat gibi ekonomik faaliyetlerle uğraşmışlardır. Gayr-i Müslimler ise daha çok sanat ve ticaret gibi şehir yapısını ilgilendiren mesleklerle uğraşmışlardır. Bu çalışmayla 1899-1900 yıllarında Birecik’in sosyal yapısını, ekonomik faaliyet alanlarını, kent olarak; mahallelerini, kazalarını ve köylerini, bu dönemde yoğun olarak kullanılan kişi adlarını ve lakaplarını, Müslümanlar ile Gayr-i müslimler arasındaki sosyal ilişkileri yansıtmaya çalıştık.
2795 numaralı Van eyaleti gayrimüslim nüfus defterinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
(Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019-06-26) Uluşık, Rıdvan; Alaca, Hanife
Osmanlı İmparatorluğu’nda nüfus sayımları modern anlamda ilk olarak 1831 yılında yapılmaya başlanmıştır. Bu tarihten önceki sayımlar genellikle vergi ve arazi tespitine yönelik yapılan tahrir sayımlarıdır. Bu sayımlar bölgeye ait nüfus özellikleri konusunda aydınlatıcı bilgiler verse de nüfusun tespiti için yetersiz kalmıştır. Modern manada yapılan nüfus sayımları ile devlet, sahip olduğu insan potansiyeli, askeri gücü ve vergi yükümlülükleri hakkında ayrıntılı bilgilere sahip olmaya çalışmıştır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan H.1252 / M.1836 tarihli, NFS.d kodu 2795 numarası ile kayıtlı olan “Van Eyaleti Dahilindeki Gevaş, Karçıkan, Havasor ve Vastan Nahiyelerinin Gayrimüslim Erkek Nüfus Defteri” esas alınarak hazırlanan bu çalışmada Osmanlı’da nüfus ve Van’ın geçmişten günümüze kısa tarihi ele alınmış, daha sonra 2795 numaralı defterdeki veriler incelenerek o zamana ait bölgenin sosyal durumu ve nüfus özellikleri üzerinde durulmuştur.
Birinci TBMM'de Siirt milletvekilleri ve meclis faaliyetleri
(Batman Üniversitesi, 2019-01-14) Yılmaz, Nergiz; İdem, Tekin
Bu tez çalışmanın konusu, I. Yasama dönemi olan 1920-1923 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki Siirt Milletvekillerinin Meclis Faaliyetleridir. Araştırma ile I. Yasama döneminde görev yapmış olan Siirt Milletvekillerinin özgeçmişleri; Meclisteki teklif, takrir, söz alma gibi faaliyetleri ile kendi bölgeleri ve ülke geneline olan katkılarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Tez çalışması 1920-1923 yılları arasındaki Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Birinci yasama dönemini ihtiva etmektedir. Bu dönemde TBMM’ye Siirt’ten 1’i Son Osmanlı Meclis’i Mebusan’dan, 5’i de 19 Mart 1920 tarihli seçim beyannamesi ile seçilmek üzere 6 milletvekili gönderilmiştir. Bu milletvekilleri içerisinde Mustafa Sabri Bey’in diğer milletvekillerine göre daha aktif olduğu görülmüştür. Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Siirt’i temsil eden milletvekilleri Meclis’te çeşitli konular üzerine yaptıkları konuşmalarla, vermiş oldukları kanun teklifleri, yazılı ve sözlü önergelerle fikirlerini ortaya koymuşlardır. Milletvekillerinin içinde bulundukları komisyonlar, katıldıkları heyetler, üzerlerinde bulundurdukları çeşitli üyelikler ve yürüttükleri vazifeler de olmuştur. Ayrıca milletvekillerin Milli Mücadele’nin zafere ulaşabilmesi için her türlü desteği verdikleri görülmüştür. Araştırmanın sonucunda Siirt Milletvekillerinin Türkiye ve Siirt’i ilgilendiren pek çok konuda önerge ve kanun teklifi verdikleri, Meclis tartışmalarına aktif olarak katıldıkları tespit edilmiştir.

Güncel Gönderiler