Elazığ-Palu mezar taşı örnekleri üzerinden tipolojik bir değerlendirme
Yükleniyor...
Tarih
2019-11
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Trakya Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 United States
Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 United States
Özet
This paper aims to discuss typologically evaluation of gravestones which are historical documents in the three graveyard
areas in Palu city center and the gravestones in a tomb. The classification of the body, form and pediment types of the shahidahs
(gravestones) with the establishment of the tombs in Palu and the comparison with the tombstones of the Ottoman period will
eliminate an important deficiency regarding the cemetery culture of the period. It is possible to group the graves that are included
in our study as shahidah, cistern, pehle stone and cover stone. Typically it was found that the shahidahs we considered within
the declaration did not show great differences in form characteristics and it was understood that all of which had rectangular
body parts showed some differences with the pediment and top parts. It is determined that the number of male graves with single
protrusions is higher than the female graves with these rectangular shaped single or double teeth. Although 64% of the single
protrudes are found in male gravestones they do not provide sufficient data to reach a definite conclusion, although they suggest
that the protrusions were intended to indicate the gender of the people lying in the grave. As a result of the study, it is understood
that Palu gravestones show great similarities in shape and content with the gravestones of Turkish-Islamic period in Anatolia.
Typologically the most important difference of the tombs which are divided into groups such as shahidahs, cisterns, pehle and
cover stones were found as the protrusions on the peaks of the shahidahs. In terms of typological and content characteristics of
Palu gravestones concluded that the Ottoman grave culture had a significant influence on Palu as well as local culture because
they had the same characteristics as the artifacts that emerged outside Anatolia and Anatolia during the Ottoman period.
Birer tarihsel vesika niteliği taşıyan mezar taşlarının tipolojik olarak değerlendirmesini amaçlayan bu bildiride, Palu şehir merkezindeki üç mezarlık alanı ve bir türbede yer alan mezar taşları ele alınmıştır. Palu’daki mezarların kuruluş biçimleriyle birlikte şahidelerin gövde, form ve alınlık tiplerinin sınıflandırılması ve Osmanlı dönemi mezar taşları ile karşılaştırılarak dönemin mezarlık kültürüyle ilgili önemli bir eksiklik giderilmiş olacaktır. Çalışma konumuza dâhil edilen mezarları, şahideli, sandukalı, pehle taşlı ve kapak taşlı mezar olarak gruplandırmak mümkündür. Bildiri dâhilinde ele aldığımız şahidelerin, tipolojik olarak değerlendirildiğinde ilk olarak, form özellikleri bakımından büyük farklılıklar göstermediği tespit edilmiş olup tamamı dikdörtgen gövde kısımlarına sahip şahidelerden, alınlık ve tepe kısımlarıyla birtakım farklılıklar gösterdiği anlaşılmaktadır. Şahidelerin tepe noktasından yukarı doğru, dikdörtgen formlu, tek veya çift dişli olarak işlenen çıkıntılardan, tek çıkıntıya sahip olan erkek mezarlarının sayısının, kadın mezarlarından fazla olduğu tespit edilmiştir. Tek çıkıntılı olanların %64’ünün erkek mezar taşlarında bulunması, çıkıntıların mezarda yatan kişilerin cinsiyetinin belirtilmesi amacıyla işlendiğini düşündürse de kesin bir kanıya varmak için yeterli veri sunmamaktadır. Çalışma neticesinde Palu mezar taşlarının Anadolu’da yer alan Türk-İslam dönemine ait mezar taşlarıyla şekil ve içerik bakımından büyük benzerlikler gösterdiği anlaşılmıştır. Tipolojik olarak; şahideli, sandukalı, pehle ve kapak taşlı diye gruplara ayrılan mezarların, Anadolu örneklerinden en önemli farklılığının, şahidelerin tepe noktalarında yer alan çıkıntılar olduğu ortaya konmuştur. Palu mezar taşlarının tipolojik ve içerik özellikleri itibariyle, Osmanlı döneminde, Anadolu ve Anadolu dışında ortaya çıkan ve Osmanlı kültürünü yansıtan eserlerle aynı özelliklere sahip olmaları nedeniyle yerel kültürün yanında Osmanlı dönemi mezar kültürünün de Palu’da önemli ölçüde etkisinin olduğu sonucuna varılmıştır.
Birer tarihsel vesika niteliği taşıyan mezar taşlarının tipolojik olarak değerlendirmesini amaçlayan bu bildiride, Palu şehir merkezindeki üç mezarlık alanı ve bir türbede yer alan mezar taşları ele alınmıştır. Palu’daki mezarların kuruluş biçimleriyle birlikte şahidelerin gövde, form ve alınlık tiplerinin sınıflandırılması ve Osmanlı dönemi mezar taşları ile karşılaştırılarak dönemin mezarlık kültürüyle ilgili önemli bir eksiklik giderilmiş olacaktır. Çalışma konumuza dâhil edilen mezarları, şahideli, sandukalı, pehle taşlı ve kapak taşlı mezar olarak gruplandırmak mümkündür. Bildiri dâhilinde ele aldığımız şahidelerin, tipolojik olarak değerlendirildiğinde ilk olarak, form özellikleri bakımından büyük farklılıklar göstermediği tespit edilmiş olup tamamı dikdörtgen gövde kısımlarına sahip şahidelerden, alınlık ve tepe kısımlarıyla birtakım farklılıklar gösterdiği anlaşılmaktadır. Şahidelerin tepe noktasından yukarı doğru, dikdörtgen formlu, tek veya çift dişli olarak işlenen çıkıntılardan, tek çıkıntıya sahip olan erkek mezarlarının sayısının, kadın mezarlarından fazla olduğu tespit edilmiştir. Tek çıkıntılı olanların %64’ünün erkek mezar taşlarında bulunması, çıkıntıların mezarda yatan kişilerin cinsiyetinin belirtilmesi amacıyla işlendiğini düşündürse de kesin bir kanıya varmak için yeterli veri sunmamaktadır. Çalışma neticesinde Palu mezar taşlarının Anadolu’da yer alan Türk-İslam dönemine ait mezar taşlarıyla şekil ve içerik bakımından büyük benzerlikler gösterdiği anlaşılmıştır. Tipolojik olarak; şahideli, sandukalı, pehle ve kapak taşlı diye gruplara ayrılan mezarların, Anadolu örneklerinden en önemli farklılığının, şahidelerin tepe noktalarında yer alan çıkıntılar olduğu ortaya konmuştur. Palu mezar taşlarının tipolojik ve içerik özellikleri itibariyle, Osmanlı döneminde, Anadolu ve Anadolu dışında ortaya çıkan ve Osmanlı kültürünü yansıtan eserlerle aynı özelliklere sahip olmaları nedeniyle yerel kültürün yanında Osmanlı dönemi mezar kültürünün de Palu’da önemli ölçüde etkisinin olduğu sonucuna varılmıştır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Palu, Mezar Taşları, Osmanlı, Mezar Tipolojisi, Elazığ, Palu, Tombstones, Ottoman, Tomb Typology, Elazig
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Öztürker, H.C. (2019). Elazığ-Palu mezar taşı örnekleri üzerinden tipolojik bir değerlendirme. 23. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 06-08 Kasım 2019, Edirne
