Anadolu mezar taşı kültüründe sıradışı bir tutum: Bektaşi ve Caferi kadın mezar taşları
Yükleniyor...
Tarih
2019-10-29
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
İksad Yayınevi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 United States
Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 United States
Özet
Ölüm kavramı ve yas kültürü, eski inanışlardan günümüze değin her dönem önemli bir olgu
içerisinde kabul edilmiştir. Farklı inanışlara göre çeşitlilik gösteren ölüm ve mezar taşı kültürü
incelendiğinde, ölümden sonraki hayata inanış ve ölene dair anı bırakma gibi ortak bir temel
prensibin çevresinde şekillendiği bilinmektedir.
Anadolu, pek çok sanat alanında olduğu gibi farklı mezar taşı örneklerini de bünyesinde
barındıran birikimli sanat anlayışının somutlaştığı zengin bir coğrafyadır. 1243 Moğol İstilası
sonrasında Anadolu’ya gerçekleşen derviş akınlarına paralel olarak gelişen mezhep ve
tarikatların kısa sürede nüfuz bulduğu bilinmektedir. Tarihsel süreç içerisinde birçok
medeniyet ve farklı inançların yadigârı olan mezar taşları, öncelikli olarak üretildiği dönemin
tarihi vesikası olmasının yanı sıra bulunduğu coğrafyanın mezhepsel özelliklerine dair pek
çok imgenin somutlaştığı sanat eserleridir.
Sanat Tarihi içerisinde birçok bilimsel araştırmaya konu edilmiş bir grubu temsil eden mezar
taşları genellikle devrin moda akımları içerisinde değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Mezhep
unsurunun baskın olmadığı, sadece devrin modası ve sanatsal zevkinin ışığında üretilen mezar
taşı örneklerinde kadın mezar taşlarında yoğun bir bezeme programına yer verilerek erkek
mezar taşlarından ayırt edici bir tutum izlenmiştir. Oysaki Caferi ve Bektaşi mezar taşlarının 97
devrin modasından etkilenmediği gibi dini, mezhepsel birtakım sembolik süsleme öğelerine
yer verildiği görülmüştür. Mezhepsel özellik ve inanışlarının estetik kaygıdan çok daha baskın
olmasının yanı sıra, kadın ve erkek mezar taşlarının da sıra dışı bir tutumla ortak bir bezeme
programına tabi tutularak herhangi bir cinsiyet farkı gözetmeksizin üretildiği tespit edilmiştir.
Çalışma konumuzu belirleyen iki örneklem, Şii kültüre ait olan iki mezhep olan Caferilik ve
Bektaşilik olarak seçilmiştir. Çalışma kapsamında, Caferi nüfusun günümüzde de yayılım
gösterdiği Iğdır Caferi mezar taşları ve tarihsel süreçte Bektaşilik için önemli olan İzmir
Yağhaneler Bektaşi Tekkesi Haziresi Mezar Taşları üzerinden karşılaştırma değerlendirmeler
yapılarak, mezhepsel birtakım sembollerin kadın ve erkek mezar taşlarına cinsiyetçi olmayan
bir tutumla ortak yer verildiği görülmüştür
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Bektaşilik ve Caferilik, Mezhep ve Sanat İlişkisi, Mezar Taşı, Tarihsel Sosyoloji, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Öztürker, H.C. (2019). Anadolu mezar taşı kültüründe sıradışı bir tutum: Bektaşi ve Caferi kadın mezar taşları. Uluslararası 29 Ekim Bilimsel Araştırmalar Sempozyumu, 26-29 Ekim 2019, İzmir
