Batman Üniversitesi Kurumsal Akademik Arşivi
DSpace@Batman, Batman Üniversitesi tarafından doğrudan ve dolaylı olarak yayınlanan; kitap, makale, tez, bildiri, rapor, araştırma verisi gibi tüm akademik kaynakları uluslararası standartlarda dijital ortamda depolar, Üniversitenin akademik performansını izlemeye aracılık eder, kaynakları uzun süreli saklar ve yayınların etkisini artırmak için telif haklarına uygun olarak Açık Erişime sunar.
Güncel Gönderiler
Türkiye’de ekonomik büyüme, enflasyon ve yükseköğretimin genç işsizliğe etkisi üzerine bölgesel bir inceleme
(Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2025-08-06) Çiçek, Tuba; Deniz Kolat, Şerife
İşsizlik, günümüzde hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerin karşı karşıya kaldığı en temel makroekonomik sorunlardan biri olarak önemini korumaktadır. Özellikle genç nüfus arasındaki işsizlik oranlarında son yıllarda gözlemlenen artış, bu sorunun ekonomik, sosyal ve politik boyutlarını daha da görünür hale getirmiştir. Genç işsizliğinin yüksek seyretmesi, yalnızca bireysel gelir kaybı ya da ekonomik verimsizlikle sınırlı kalmamakta, aynı zamanda toplumsal refahı ve uzun vadeli kalkınmayı da olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle, genç işsizliğinin nedenlerinin ortaya konulması ve bu doğrultuda etkili politika önerilerinin geliştirilmesi büyük bir önem taşımaktadır. Çalışmada kullanılan yıllık veriler Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] veri tabanından elde edilmekte olup Türkiye’nin İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) Düzey II kapsamında yer alan 26 bölgesi için 2005-2021 dönemini kapsamaktadır. Bu bağlamda işsizlik oranı ile ekonomik büyüme, enflasyon ve yükseköğretime katılım arasındaki ilişki analiz edilmektedir. Genç işsizliğin bölgesel düzeyde nasıl şekillendiğini ve hangi makroekonomik faktörlerden etkilendiğini ortaya koymak amacıyla, dinamik panel veri analizi yöntemi tercih edilmiştir. Bu yöntem hem zaman boyutunu hem de bölgesel farklılıkları dikkate alarak daha tutarlı ve güvenilir sonuçlar elde edilmesine olanak sağlamaktadır. Çalışmada elde edilen ampirik bulgular, genç işsizlik oranın bir önceki dönem değerinin yanı sıra ekonomik büyüme değişkeninin genç işsizliği açıklamakta istatiksel olarak anlamlı ve teorik beklenti ile uyumlu olduğunu göstermektedir. Ancak, enflasyon oranı ve yükseköğretime katılım oranı ile genç işsizlik arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir. Bu durum, söz konusu değişkenlerin genç işsizliği açıklamadaki etkisinin sınırlı olabileceğini ya da bölgesel düzeyde farklı mekanizmaların devrede olduğunu düşündürmektedir. Çalışma, genç işsizliğinin yapısal dinamiklerini anlamak ve bölgesel düzeyde politika geliştirme sürecine katkı sağlamak açısından önemli bulgular sunmaktadır.
C-12 hidroksi karma mod kolonu ile bazı biyojenik aminlerin HPLC ayrılması, karma mod ayırma mekanizmasının incelenmesi ve eş zamanlı kantitatif tayinleri
(Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2025-07-24) Dağ Atik, Nazlı Can; Aral, Hayriye
Peynir gibi fermente gıdalarda doğal olarak oluşabilen biyojenik aminlerin güvenilir ve hassas yöntemlerle belirlenmesi, gıda güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda, piyasadan temin edilen Tulum peyniri, Kaşar peyniri, Van otlu peyniri, Ezine peyniri, Küp peyniri ve Tam yağlı beyaz peynir örneklerinde bulunan biyojenik aminlerin eş zamanlı tayini, C-12 hidroksi grubu içeren karma mod HPLC kolonu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Türevlendirme yapılmaksızın doğrudan analiz edilen histamin, dopamin, tiramin, serotonin ve triptamin aminleri, UV dedektör ile 254 nm dalga boyunda izlenmiştir. Mobil faz olarak %50 asetonitril ve %50 sodyum asetat tamponu (25 mM, pH 5.5) kullanılmış; pH, sıcaklık, akış hızı ve tampon konsantrasyonu gibi parametrelerin ayrım performansı üzerindeki etkisi sistematik olarak değerlendirilmiştir. Optimum koşullarda tüm aminler yaklaşık 20 dakika içinde başarılı bir şekilde ayrılmıştır.
C-12 hidroksi karma mod kolonun ayırma performansı, klasik ters faz C18 kolonu ile karşılaştırılmış ve daha yüksek seçicilik ile duyarlılık sağladığı gözlemlenmiştir. Analitlerin kolonla etkileşim mekanizması logD, pKa ve polarite gibi kantitatif yapı-alıkonma ilişkisi (QSRR) parametreleriyle değerlendirilmiş; elde edilen bulgular, geliştirilen yöntemin farklı peynir örneklerinde biyojenik aminlerin eş zamanlı ve güvenilir tayininde etkili bir analitik araç olduğunu göstermiştir.
Dietanolamin türevi yeni bir sabit fazın sentezi, karma mod HPLC uygulamaları ve etkileşim mekanizmasının incelenmesi
(Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2025-07-28) Dokdemir, Meryem; Aral, Tarık
Karışık modlu kromatografi, analitler ve sabit faz arasındaki çoklu etkileşim mekanizmalarını entegre ederek çok yönlü bir ayırma yaklaşımı sunar. Geleneksel tek modlu tekniklerden farklı olarak, bu yöntem, tek bir kromatografik çalışma içinde hidrofobik ve iyonik kısımlar gibi çeşitli fonksiyonel gruplara sahip bileşiklerin aynı anda ayrılmasına izin verir. Bu çalışmada, fonksiyonel ligand olarak dietanolamin kullanılarak yeni bir silika bazlı durağan faz sentezlenmiştir. Bu ligand, hidrofilik etkileşim (HILIC), ters faz (RPLC) ve iyon değişim (IEC) kromatografisini birleştiren karma modlu bir alıkonma mekanizması sağlayarak hem polar hem de polar olmayan özellikler sunar. Bu aşamanın alıkonma davranışı, logP, logD, logS ve pKa değerleri dahil olmak üzere nicel yapı-alıkonma ilişkisi (QSRR) parametreleri kullanılarak değerlendirildi. Sabit faz, birleştirme maddesi olarak [2-(3,4-epoksisikloheksil) etil]trimetoksisilan kullanılarak, basit ve uygun maliyetli bir prosedürle hazırlandı. Ligand yoğunluğunun etkisini değerlendirmek için, farklı karbon yüklerine sahip üç varyant sentezlendi ve standart HPLC kolonlarına paketlendi. En etkili bileşimi belirlemek için performans testi yapıldı ve ardından kapsamlı kromatografik değerlendirmeler gerçekleştirildi. Sentezlenen fazların karakterizasyonu; element analizi, Fourier dönüşümü kızılötesi spektroskopisi (FTIR), taramalı elektron mikroskobu (SEM) ve Brunauer–Emmett–Teller (BET) yüzey alanı ölçümleri kullanılarak yapıldı. Optimize edilmiş kolon, yüksek polar bileşiklerden güçlü hidrofobik bileşiklere kadar geniş bir analit spektrumunda mükemmel performans gösterdi. On beş dakika içinde dokuz polar nükleobaz ve nükleosit analitinin temel ayrımı elde edildi. Ayrıca, alkilbenzenler (5 bileşik), poliaromatik hidrokarbonlar (PAH’lar) (4 bileşik), Sudan boyaları (7 bileşik), benzoik asitler (8 bileşik), fenoller (8 bileşik) ve anilinler (9 bileşik) dahil olmak üzere karmaşık karışımları verimli bir şekilde çözdü. Kolon, 49.000’i aşan yüksek bir teorik plaka sayısı (N/m) ve 1.00’e yakın bir pik asimetri faktörü sergiledi; bu da mükemmel kromatografik verimliliği ve pik şeklini gösteriyor. Etkileşim mekanizmasının detaylı olarak incelenebilmesi için HILIC fazındaki nükleobazlar/nükleositler ve RPLC/IEC fazındaki benzoik bölgeler için pH, mobil faz içeriği, sıcaklık, akış hızı, tampon konsantrasyonu gibi deneysel koşulların ayırma üzerine etkisi incelenmiştir. Bu sonuçlar, çeşitli analit sınıflarını içeren kapsamlı analitik uygulamalar için geliştirilen karma modlu durağan fazın güçlü potansiyelini vurgulamaktadır.
Hyoscyamus aureus L. (Solanaceae) türünün farklı özütlerinin fitokimyasal içerikleri, antioksidan, antimikrobiyal, antibiyofilm ve enzim inhibisyon yeteneklerinin incelenmesi
(Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2025-07-23) Demir, Elanur; Kaplan, Alevcan; Boğa, Mehmet
Bu çalışmada, Hyoscyamus aureus L. (Solanaceae)'nin toprak üstü kısımlarından elde edilen farklı çözücü ekstraktlarının (kloroform, etanol ve su) fitokimyasal bileşimi ve biyolojik aktiviteleri araştırılmıştır. Analizler toplam fenolik ve flavonoid içeriğini, antioksidan potansiyelini 1,1-Difenil-2-pikrilhidrazil (DPPH) ve 2,2’-Azino-bis (3- etilbenzotrazolin-6-sülfonat) (ABTS) katyon radikali giderimi ve Bakır (II) iyonu indirgeme antioksidan kapasitesi (CUPRAC) yöntemleri aracılığıyla, antimikrobiyal ve antibiyofilm aktivitelerini minimum inhibitör konsantrasyın (MİK) yöntemiyle (Gram pozitif, Gram negatif bakterilere ve maya suşuna karşı) ve asetilkolinesteraz, bütirilkolinesteraz, elastaz ve hiyalüronidazı hedef alan enzim inhibisyon analizlerini içermektedir. Fitokimyasal profilleme sıvı kromatografi-kütle spektrometresi/kütle spektrometresi (LC-MS/MS) kullanılarak gerçekleştirilmiştir. En yüksek verim HAWE (Hyoscyamus aureus su ekstraktında; %16.14) en düşük verim ise HAEE’den (Hyoscyamus aureus etanol ekstraktında; %5.34) elde edildi. Test edilen ekstreler arasında, HAEE, en yüksek toplam fenolik (25.48 μg PEs/mg ekstre) ve flavonoid (26.66 μg QEs/mg ekstre) içeriğini ve en güçlü antioksidan aktiviteyi (DPPH için IC₅₀: 46.12 µg/mL; ABTS için IC₅₀: 33.88 µg/mL; CUPRAC için A₀.₅: 44.26 µg/mL) gösterdi. Antimikrobiyal deneylerde, kloroform özütü (HACE) en güçlü inhibitör etkiyi gösterirken, HAEE sırasıyla %11.8 ve %20.2 inhibisyonla Escherichia coli ATCC 25922 ve Staphylococcus aureus ATCC 25923’e karşı en etkili antibiyofilm aktivitesini gösterdi. Hiçbir ekstre anti-elastaz aktivitesi göstermezken, HACE standart ile karşılaştırılabilir oranda anti-hiyalüronidaz aktivitesi gösterdi. LC-MS/MS analizi, ekstreler boyunca ana bileşenler olarak (HACE: 28.4126 ng/mL, HAEE:7796.0074 ng/mL, ve HAWE:7722.1826 ng/mL) klorojenik asit (HACE:683.9282 ng/mL, HAEE:15859.1327 ng/mL, HAWE:3267.1777 ng/mL) ve hesperidin (HAEE:3974.9121 ng/mL) olduğunu ortaya koydu.
Çok değişkenli analiz ısı haritası, Pearson korelasyonu, ana bileşen analizi (PCA), hiyerarşik bileşen analizi (HCA) fitokimyasal içerikler ve biyolojik aktiviteler arasındaki ilişkileri araştırmak için uygulandı. Bu çalışma, H. aureus ekstrelerinin fitokimyasal profilleriyle korelasyon halinde antioksidan, antimikrobiyal, antibiyofilm ve enzim inhibitör özelliklerini bildiren ilk kapsamlı çalışmadır. Bu bulgular, H. aureus’un farmasötik, gıda ve kozmetik endüstrilerinde potansiyel uygulamaları olan biyoaktif bileşikler için umut verici bir doğal kaynak olabileceğini düşündürmektedir.
Emden-fowler tipi diferansiyel denklem sistemlerinin çözümü için nümerik karşılaştırmalar
(Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2025-07-01) Vural, Seyfettin; Turut, Veyis
Bu tezde, doğrusal ve doğrusal olmayan Emden-Fowler tipi denklem sistemlerine uygulanan varyasyonel iterasyon yöntemiyle elde edilen kuvvet serisi çözümlerine padé yaklaşımı uygulanarak rasyonel kuvvet serileri elde edilmiştir. Padé yaklaşımı ile elde edilen çözümlerin daha etkin olduğu tablo ve grafikler ile gösterilmiştir.
