Kelenderis (2000-2006) arkeolojik kazılarında ele geçen odeon cam buluntuların arkeometrik yöntemlerle incelenmesi
Yükleniyor...
Tarih
2022-06-10
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu tez çalışmasında Mersin İli Aydıncık ilçesinde bulunan Kelenderis Antik Kenti Odeon yapısında 2000-2006 yıllarındaki kazılar sonucunda ele geçen Roma dönemine ait camlardan 41 adet amorf cam buluntularının arkeometrik incelemesini içermektedir. Eserlerin kimyasal kompozisyonunun belirlenmesinde taşınabilir portatif X-ışını floresan (P-XRF), polarize enerji saçınımlı X-ışını floresan (PED-XRF) ve taramalı elektron mikroskobu (SEM)/enerji saçınımlı X-ışınları spektrometresi (EDX) yöntemleri kullanılmıştır.
Ağ yapıcı olarak cam harmanında yer alan temel madde SiO_2’nin yüksek miktarda olması camın mekanik direncinin, dayanıklılığına ve ergitme derecesinin yüksek olduğunu göstermektedir. Analiz edilen örneklerin Al_2 O_3 oranları ve ortalamasının farklılığı farklı silis kaynağı kullanımını göstermekte ve bu da kuvars kumuna işaret etmektedir. SPSS dendrogram sonuçları hamur yapıcı elementlere (Na_2 O, Al_2 O_3, SiO_2, K_2 O, CaO) göre 5 farklı grup oluşturduğu saptanmıştır. Analiz sonuçları camların çoğunluğunun soda-kireç-silis camlarından oluştuğuna işaret etmektedir. Numunelerdeki potasyum içeriğinin olmaması veya çok az olması ergitici olarak bitki külü kullanılmadığını düşündürmektedir. Ancak KL-3a ve KL-29 nolu camlarda yüksek potasyum değerinden ötürü bitki külü kullanıldığı düşünülmektedir. KL-27 kodlu camın cüruf parçasıdır. Örneklerin stronsiyum (Sr) ve zirkonyum (Zr) içerikleri, üretimde silis kaynağı olarak denizsel hammaddelerden üretildiği yani deniz kumu kullanıldığını düşündürmektedir. Örneklerin görünen renkleri Kromametrik Analiz ile belirlenmiştir. Cama renk verici elementler demir (Fe), bakır (Cu), kobalt (Co) ve kurşun (Pb) olarak tespit edilmiştir. SEM görüntülerinde ise kalıba döküm veya kalıba üfleme tekniğinin kullanıldığına işaret etmektedir. SEM-EDX analizi sonuçlarında bozulma tabakasının denizel etkiden kaynaklandığı saptanmıştır. P-XRF sonuçları, kullanılan diğer yöntemlere göre daha az güvenilir olan, genel olarak diğer analiz sonuçları ile doğru orantılı olduğu belirlenmiştir ve tüm analizlerin birbirini desteklediği görülmüştür.
This master thesis include archaeometric analysis of 41 amorphous glass finds come from Odeion of Kelenderis Ancient City excavation carriedout between 2000-2006 and located at Mersin Province Aydıncık District. Portable X Ray Florescence Spectrometer (P-XRF), poloriazed energy scattering X Ray florescence (PED-XRF) and Scanning Electron Moicroscopy were used to determine chemical compositon of ancient glass. The high amount of SiO2 which is basic substance in the glass making to unifying substance put out that mechanical resistance, durability and melting point of glass are high. The difference of the Al2O3 ratios and its avarages is results of using different silica source that is indicating quartz sand usage. SPSS dendrogram results revealed 5 different groups dependindg to forming elements of main substance (Na2O, Al2O3, SiO2, K2O, CaO). Analysis results proved that most of the glass are soda-lime-silica glasses. Absance or low level of potassium content in the samples indicate that plant ash was not used as flux. However KL 3a and KL-29 samples include high level potassium which is result of plant ash usage. The glass sample coded KL-27 is a glass slag. The strontium (Sr) and zirconium (Zr) contents of the samples suggest that they were produced from marine raw materials, that is, sea sand, as a source of silica in production of the samples. Colors of the samples were determined by Chromametric Analysis. Glass coloring elements were determined as iron (Fe), copper (Cu), cobalt (Co) and lead (Pb). In SEM images, on the other hand, it indicates that the technique of casting or blowing a mold is used. In the results of SEM-EDX analysis, it was determined that the deterioration layer was caused by the marine effect. It was determined that the P-XRF results which is less reliable in the glass analysis comparing to other techniques used, are proportional to other analysis result and supported each other.
This master thesis include archaeometric analysis of 41 amorphous glass finds come from Odeion of Kelenderis Ancient City excavation carriedout between 2000-2006 and located at Mersin Province Aydıncık District. Portable X Ray Florescence Spectrometer (P-XRF), poloriazed energy scattering X Ray florescence (PED-XRF) and Scanning Electron Moicroscopy were used to determine chemical compositon of ancient glass. The high amount of SiO2 which is basic substance in the glass making to unifying substance put out that mechanical resistance, durability and melting point of glass are high. The difference of the Al2O3 ratios and its avarages is results of using different silica source that is indicating quartz sand usage. SPSS dendrogram results revealed 5 different groups dependindg to forming elements of main substance (Na2O, Al2O3, SiO2, K2O, CaO). Analysis results proved that most of the glass are soda-lime-silica glasses. Absance or low level of potassium content in the samples indicate that plant ash was not used as flux. However KL 3a and KL-29 samples include high level potassium which is result of plant ash usage. The glass sample coded KL-27 is a glass slag. The strontium (Sr) and zirconium (Zr) contents of the samples suggest that they were produced from marine raw materials, that is, sea sand, as a source of silica in production of the samples. Colors of the samples were determined by Chromametric Analysis. Glass coloring elements were determined as iron (Fe), copper (Cu), cobalt (Co) and lead (Pb). In SEM images, on the other hand, it indicates that the technique of casting or blowing a mold is used. In the results of SEM-EDX analysis, it was determined that the deterioration layer was caused by the marine effect. It was determined that the P-XRF results which is less reliable in the glass analysis comparing to other techniques used, are proportional to other analysis result and supported each other.
Açıklama
Bu tez çalışması Batman Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) tarafından BTÜBAP-2021-YL-10 nolu proje ile desteklenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Arkeometri, Cam, Kelenderis Antik Kenti, P-XRF, PED-XRF, SEM-EDX, Archaeometry, Glass, Kelenderis Ancient City
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Aydın, S. (2022). Kelenderis (2000-2006) arkeolojik kazılarında ele geçen odeon cam buluntuların arkeometrik yöntemlerle incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Batman Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Batman.
